ގާނޫނީ ރަދީފު
"ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ނުވަތަ "އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ދިނުމާއި، އިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމާއި، އެ މަސައްކަތްތައް ބެލުމާއި، ކަމާ ގުޅޭ އެކިއެކި މައްސަލަތައް ބެލުމަށް މިނިސްޓްރީން ހުއްދަދީފައިވާ އިދާރާތަކަށެވެ.
ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާ ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ނޭށަނަލް އިންޓެގްރިޓީ ކޮމިށަންގެ ގާނޫނު ގާނޫނު ނަންބަރު 2011-08 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަސްޓަމްސްގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ ކަސްޓަމްސް ސަރވިސް އާއި، ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-05 (ފުލުހުންގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސަރވިސް އާއި، ގާނޫނު ނަންބަރު 2013-14 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖަލުތަކާއި ޕެރޯލްގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މޯލްޑިވްސް ކަރެކްށަނަލް ސަރވިސް އާއި ޑިޕާރޓްމަންޓް އޮފް އިމިގްރޭށަން އެންޑް އެމިގްރޭށަން އަށެވެ.
"ޑިސިޕްލިނަރީ ކޮމިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ނޭށަނަލް އިންޓެގްރިޓީ ކޮމިށަންގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރ 2015-27) ގެ 6 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކާމެދު އިދާރީ ފިޔަވަޅުއަޅާ އިދާރާ ނުވަތަ ކޮމިޓީ ނުވަތަ ބޯޑަށެވެ.
”ގާނޫނު“ ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަސްދީގުކޮށްފައިވާ ގާނޫނުތަކާއި، އެ ގާނޫނުތަކުން ބާރުލިބިގެން، އެ ގާނޫނުތަކުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި ހަދާ ގަވާޢިދުތަކަށެވެ.
"ޕްރިންޓް މީޑިއާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަރުދާހުގައި ޗާޕުކުރެވިގެން ފޮތްފޮތާއި، ނޫސް މަޖައްލާ، ޖަރނަލް ފަދަ އުފެއްދުންތަކުގެ ގޮތުގައި ހަބަރާއި މައުލޫމާތު ފެތުރުމާއި، މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭ ވަސީލަތްތަކަށެވެ.
"ހިޔާނާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ތިމާގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ނުވަތަ ތިމާގެ ހަވާލުގައިވާ އެހެން ފަރާތެއްގެ އެއްޗެއް ނުބައި ނިޔަތެއްގެ އޭގެ ވެރިފަރާތުގެ އިޒުނަޔާ ނުލައި ބޭނުންކުރުން، ނުވަތަ އެއެއްޗަކަށް ބަދަލު ގެނައުން، ނުވަތަ ނައްތާލުން، ނުވަތަ އެފަރާތުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތާ ހިލާފަށް ގެންގުޅުމެވެ. އާންމު ތަނަކުން ހޮވާ އެއްޗެއް އެފަދަ ތަކެތި ދައްކަންޖެހޭ ފަރާތަށް ނުދައްކާ ހުރުމާއި، މީޓަރަށް ނާރާގޮތަށް ކަރަންޓް ބޭނުންކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ ހިޔާނާތެވެ. ކަނޑައެޅިފައިވާ ގަވާއިދު ތަކެއްގެ މަތިން ބެލެއްހެޓުމަށް މީހަކާ ހަވާލުވެފައިވާ މުދަލެއް ހަމައަށް ހުރިތޯ ބަލާއިރު، އެމުދާ ހުންނަންވީ ވަރަށް ނެތިފައި، އެމުދާ ބަލަހައްޓަން ޖެހިފައިވާ ގަވާއިދާ ހިލާފު ވެފައިވާކަން ސާބިތު ވުމާއެކު، އެމުދާ މަދުވާން ޖެހުނު ގޮތެއް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭނަމަ ބެލޭނީ ހިޔާނާތްތެރިވީ ކަމުގައެވެ.
"ރޭޕްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެމީހެއްގެ ރުހުމަކާނުލައި، އަންހެނެއްގެ ކުރިމަތިފަރާތަށް ނުވަތަ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުން ނުވަތަ ފިރިހެނެއްގެ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ. އެދުން ފުދުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ.
"އާޓިފިށަލްކޮށް ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެހި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮންޓްރޯލްކޮށްފައިވާ މާހައުލެއްގައި ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެއްސާއި، އޭގެ ބައިތަކަށެވެ.
"އަންސޮލިސިޓަޑް ޕްރޮޕޯޒަލް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ "ބިޑްކުރުމުގެ ދައުވަތަކާ ނުލައި ސަރުކާރަށް ޕްރޮޕޯޒަލް ހުށަހެޅުމުގެ އުސޫލު" އަށާއ،ި އެ އުސޫލަށް ގެނެވޭ އެންމެހައި އިސްލާހުތަކާއ،ި އެ އުސޫލު އިސްލާހުކޮށް އަލަށް އެކުލަވައިލެވޭ އެންމެހައި އުސޫލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކުރާ ރަށްރަށާއ،ި އިދާރީގޮތުން ހިންގުން ވަކިކުރެވިފައިވާ އަވަށްތަކަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ސީވޭޖް ޓްރީޓްމަންޓް ޕްލާންޓް" ނުވަތަ "ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ނަރުދަ މާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުނ،ް އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ވާރކް ވިސާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ދާއިރާއަކުން ހަމަޖައްސާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން، ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދައިގެން، ރާއްޖެއަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް އަންނަ ބިދޭސީއަކު އޭނާ މަސައްކަތްކުރުމަށް ރާއްޖޭގައި ހުއްދަކޮށްފައިވާ މުއްދަތަށް ރާއްޖޭގައި ހުރުމަށް ދެވޭ ހުއްދައަށެވެ.
".ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރު ގައުމެއްގައި ކޮށްފައިވާ ހުކުމެއް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރެވޭނެކަމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހާލަތްތަކުގައި، އެފަދަ ހުކުމް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަލައިގަނެ ތަންފީޒުކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ތެއްތިރީސްވަނަ ބާބު "ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމްތައްދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.
"ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ނުވަތަ "އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ދިނުމާއި، އިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމާއި، އެ މަސައްކަތްތައް ބެލުމާއި، ކަމާ ގުޅޭ އެކިއެކި މައްސަލަތައް ބެލުމަށް މިނިސްޓްރީން ހުއްދަދީފައިވާ އިދާރާތަކަށެވެ.
ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާ ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ނޭށަނަލް އިންޓެގްރިޓީ ކޮމިށަންގެ ގާނޫނު ގާނޫނު ނަންބަރު 2011-08 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަސްޓަމްސްގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ ކަސްޓަމްސް ސަރވިސް އާއި، ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-05 (ފުލުހުންގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސަރވިސް އާއި، ގާނޫނު ނަންބަރު 2013-14 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖަލުތަކާއި ޕެރޯލްގެ ގާނޫނު) ގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މޯލްޑިވްސް ކަރެކްށަނަލް ސަރވިސް އާއި ޑިޕާރޓްމަންޓް އޮފް އިމިގްރޭށަން އެންޑް އެމިގްރޭށަން އަށެވެ.
"ޑިސިޕްލިނަރީ ކޮމިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ނޭށަނަލް އިންޓެގްރިޓީ ކޮމިށަންގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރ 2015-27) ގެ 6 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކާމެދު އިދާރީ ފިޔަވަޅުއަޅާ އިދާރާ ނުވަތަ ކޮމިޓީ ނުވަތަ ބޯޑަށެވެ.
”ގާނޫނު“ ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަސްދީގުކޮށްފައިވާ ގާނޫނުތަކާއި، އެ ގާނޫނުތަކުން ބާރުލިބިގެން، އެ ގާނޫނުތަކުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި ހަދާ ގަވާޢިދުތަކަށެވެ.
"ޕްރިންޓް މީޑިއާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަރުދާހުގައި ޗާޕުކުރެވިގެން ފޮތްފޮތާއި، ނޫސް މަޖައްލާ، ޖަރނަލް ފަދަ އުފެއްދުންތަކުގެ ގޮތުގައި ހަބަރާއި މައުލޫމާތު ފެތުރުމާއި، މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭ ވަސީލަތްތަކަށެވެ.
"ހިޔާނާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ތިމާގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ނުވަތަ ތިމާގެ ހަވާލުގައިވާ އެހެން ފަރާތެއްގެ އެއްޗެއް ނުބައި ނިޔަތެއްގެ އޭގެ ވެރިފަރާތުގެ އިޒުނަޔާ ނުލައި ބޭނުންކުރުން، ނުވަތަ އެއެއްޗަކަށް ބަދަލު ގެނައުން، ނުވަތަ ނައްތާލުން، ނުވަތަ އެފަރާތުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތާ ހިލާފަށް ގެންގުޅުމެވެ. އާންމު ތަނަކުން ހޮވާ އެއްޗެއް އެފަދަ ތަކެތި ދައްކަންޖެހޭ ފަރާތަށް ނުދައްކާ ހުރުމާއި، މީޓަރަށް ނާރާގޮތަށް ކަރަންޓް ބޭނުންކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ ހިޔާނާތެވެ. ކަނޑައެޅިފައިވާ ގަވާއިދު ތަކެއްގެ މަތިން ބެލެއްހެޓުމަށް މީހަކާ ހަވާލުވެފައިވާ މުދަލެއް ހަމައަށް ހުރިތޯ ބަލާއިރު، އެމުދާ ހުންނަންވީ ވަރަށް ނެތިފައި، އެމުދާ ބަލަހައްޓަން ޖެހިފައިވާ ގަވާއިދާ ހިލާފު ވެފައިވާކަން ސާބިތު ވުމާއެކު، އެމުދާ މަދުވާން ޖެހުނު ގޮތެއް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭނަމަ ބެލޭނީ ހިޔާނާތްތެރިވީ ކަމުގައެވެ.
"ރޭޕްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެމީހެއްގެ ރުހުމަކާނުލައި، އަންހެނެއްގެ ކުރިމަތިފަރާތަށް ނުވަތަ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުން ނުވަތަ ފިރިހެނެއްގެ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ. އެދުން ފުދުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ.
"އާޓިފިށަލްކޮށް ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެހި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮންޓްރޯލްކޮށްފައިވާ މާހައުލެއްގައި ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެއްސާއި، އޭގެ ބައިތަކަށެވެ.
"އަންސޮލިސިޓަޑް ޕްރޮޕޯޒަލް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ "ބިޑްކުރުމުގެ ދައުވަތަކާ ނުލައި ސަރުކާރަށް ޕްރޮޕޯޒަލް ހުށަހެޅުމުގެ އުސޫލު" އަށާއ،ި އެ އުސޫލަށް ގެނެވޭ އެންމެހައި އިސްލާހުތަކާއ،ި އެ އުސޫލު އިސްލާހުކޮށް އަލަށް އެކުލަވައިލެވޭ އެންމެހައި އުސޫލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކުރާ ރަށްރަށާއ،ި އިދާރީގޮތުން ހިންގުން ވަކިކުރެވިފައިވާ އަވަށްތަކަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ސީވޭޖް ޓްރީޓްމަންޓް ޕްލާންޓް" ނުވަތަ "ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ނަރުދަ މާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުނ،ް އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ވާރކް ވިސާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ދާއިރާއަކުން ހަމަޖައްސާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން، ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދައިގެން، ރާއްޖެއަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް އަންނަ ބިދޭސީއަކު އޭނާ މަސައްކަތްކުރުމަށް ރާއްޖޭގައި ހުއްދަކޮށްފައިވާ މުއްދަތަށް ރާއްޖޭގައި ހުރުމަށް ދެވޭ ހުއްދައަށެވެ.
".ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރު ގައުމެއްގައި ކޮށްފައިވާ ހުކުމެއް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރެވޭނެކަމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހާލަތްތަކުގައި، އެފަދަ ހުކުމް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަލައިގަނެ ތަންފީޒުކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ތެއްތިރީސްވަނަ ބާބު "ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމްތައްދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.