ގާނޫނީ ރަދީފު
"ނިށާން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފާހަގަކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ކޮންމެ ވަސީލަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އަކުރު، ބަސް، ނަން، ސޮއި، ހިސާބު އަކުރު، ސުރުހީ، ލޭބަލް، ސްލިޕް، މުދަލުގެ ބައްޓަން، ޕެކޭޖިންގ، ކުލަ، ވަސް، އަޑު އަދި އެއިން އެއްޗެހިތަކެއް ނުވަތަ ކަންތައްތަކެއް އެއްކޮށްލައިގެން ފަރުމާކޮށްފައިވާ އެއްޗެހި ހިމެނެއެވެ.
"މަށްހޫރު މާރކެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައި ނުވިނަމަވެސ،ް އެ މާރކަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަށްހޫރު މާރކަކަށްވެފައި، އެ މާރކްގެ ވެރިފަރާތަކީ ޕެރިސް ކޮންވެންށަންގެ ނުވަތަ ވަރލްޑް ޓްރޭޑް އޯގަނައިޒޭށަންގެ މެންބަރު ޤައުމެއްގެ ރައްޔިތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ޤައުމެއްގައި ޢާންމުކޮށް ވަޒަންވެރިވެ ދިރިއުޅ،ޭ ނުވަތަ އެފަދަ ޤައުމެއްގައި އެ ފަރާތުގެ ވިޔަފާރި ޤާއިމުކޮށް ހިންގާ ފަރާތެއް ކަމުގައިވުމަށެވެ.
"ޕެރިސް ކޮންވެންށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، 20 މާރިޗު 1883 ގެ "ޕެރިސް ކޮންވެންށަން ފޮރ ދަ ޕްރޮޓެކްށަން އޮފް އިންޑަސްޓްރިއަލް ޕްރޮޕަރޓީ" އަށެވެ.
"ރަޖިސްޓްރާރ އޮފް އިންޓެލެކްޗުއަލް ޕްރޮޕަރޓީ" ނުވަތަ "ރަޖިސްޓްރާރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފިކުރީ މުދަލާބެހޭ ހައްގުތައް ރަޖިސްޓަރީކޮށްދީ، އެކަމާބެހޭ ކަންކަން ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމަށް ކަމާބެހޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން އައްޔަންކުރާ ރަޖިސްޓްރާރަށެވެ.
"އެކްސްޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން މުދަލެއް ބޭރުކުރުން، ނުވަތަ ބޭރުވާން މެދުވެރިކުރުމަށެވެ.
"އިމްޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދަލެއް އެތެރެކުރުން، ނުވަތަ އެތެރެވާން މެދުވެރިކުރުމަށެވެ.
"ކަލެކްޓިވް މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޯޕަރޭޓިވްއާއި، އެސޯސިއޭށަންއާއި، ސިނާއަތްތަކުގެ ނުވަތަ އުފެއްދުންތެރިންގެ ނުވަތަ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ފެޑަރޭށަން ފަދަ ކަލެކްޓިވް ޖަމްއިއްޔާއަކަށް ނިސްބަތްވާ، އެ ކަލެކްޓިވް ޖަމްއިއްޔާއެއްގެ މެންބަރުންގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތައް އެހެން ފަރާތްތަކުގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތަކާ ތަފާތުކޮށްދޭ މާރކަކަށެވެ.
"ސެޓިފިކޭށަން މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މާރކް ނިސްބަތްކުރެވޭ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތަކީ، އެ މުދަލެއްގެ އަސްލަށް ނުވަތަ އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ މާއްދާތަކަށް ނުވަތަ އެ އެއްޗެއް ތައްޔާރުކުރެވޭ ގޮތަށް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދެވޭ ގޮތަށް ނުވަތަ މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއްގެ ފެންވަރު ނުވަތަ އެކިއުރެސީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް ހާއްސަ ސިފަތަކަށް ބިނާކޮށް، އެ މާރކްގެ ވެރިފަރާތުން ސެޓިފައިކޮށްފައިވާ މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއްކަން ދައްކުވައިދޭ މާރކަކަށެވެ.
"ޓްރޭޑްމާރކާގުޅޭ ހައްގަކަށް އަރައިގަންނަ ބާވަތުގެ މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކައުންޓަރފީޓް މުދަލަށް ނުވަތަ ކައުންޓަރފީޓް މާރކެއް ޖަހާފައިވާ ކޮންމެ މުދަލަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި، ވިޔަފާރިއަކަށް ނުވާ ގޮތުން، އަމިއްލަ ބޭނުމަކަށް އެތެރެކުރެވޭ މުދަލެއް ނުހިމެނެއެވެ.
"މާރކްގެ ވެރިފަރާތް" ނުވަތަ "ޓްރޭޑްމާރކްގެ ވެރިފަރާތް" ނުވަތަ "ޓްރޭޑްމާރކާގުޅޭ ހައްގުގެ ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކެއްގެ ވެރިފަރާތް ކަމުގައިވާ މީހާ ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސަކަށެވެ. ނުވަތައެ ޓްރޭޑްމާރކްގެ ހުއްދަ ނުވަތަ ލައިސަންސް އޮތް ފަރާތް ކަމުގައި ރަޖިސްޓަރީގައި ހިމަނާފައިވާ ފަރާތަށް، ނުވަތަ ލައިސަންސް ދޫކުރާ ފަރާތުން ޓްރޭޑްމާރކްގެ ހައްގު އޮތް ފަރާތަށް ވަކި ފަރުވާއެއް ހޯދުމުގެގޮތުން ކޯޓަށް ދިޔުމަށް އަންގައި ވަކި މުއްދަތެއް ދީފައިވަނިކޮށް، އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި މައްސަލަ ހުށަނާޅައިފިނަމަ، ލައިސަންސް ދޫކުރާ ފަރާތަށެވެ.
"ޓްރޭޑްމާރކް" ނުވަތަ "މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއް ފަރާތެއްގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތައް އަނެއް ފަރާތެއްގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތަކާ ތަފާތުކުރުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ ކޮންމެ ނިށާނަކަށެވެ. ވަކިން ހާއްސަކޮށް، އަމިއްލަ ނަން، ނުވަތަ އަކުރު، ނުވަތަ ނަންބަރު، ނުވަތަ ފިގަރެޓިވް އެލެމެންޓްތައް އަދި ކުލަތަކުގެ ތަފާތު އެތުރުންތަކުގެ އިތުރުން އެފަދަ ނިށާންތަކުގެ ތަފާތު އެތުރުންތަކަށެވެ.
"ކައުންޓަރފީޓް މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދަލަކާ ގުޅޭގޮތުން ސައްހަ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ސީދާ އެއްގޮތް ނިށާނެއް ނުވަތަ އެ ޓްރޭޑްމާރކްގެ އަސާސީ ސިފަތަކަށް ބެލުމުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ތަފާތުކުރަން ނޭނގޭ ނިށާނެއް، އެ މުދަލެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކް ގެ ވެރިފަރާތުގެ ހުއްދަނެތި ބޭނުންކޮށްފައިވާ، އަދި އެފަދައިން މުދަލުގައި ނިށާނެއް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ޓްރޭޑްމާރކް ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތުގެ ހައްގަށް އަރައިގަނެވޭ ކޮންމެ މުދަލަކަށެވެ.
"ކައުންޓަރފީޓް މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަންނަނިވި ބާވަތުގެ ނިށާނަށެވެ.
(ހ) ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ސީދާ އެއްގޮތް ނިށާނެއް؛ ނުވަތަ
(ށ) މި ގާނޫނުގެ 3 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މާރކްގެ މާނައިގައި ހިމެނޭ އަސާސީ ސިފަތަކަށް ބެލުމުން، ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ މާރކް ވަކިކުރަން ނޭނގ،ޭ އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ސައްހަ ގޮތުގައި މާރކް ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތުގެ ހައްގަށް އަރައިގަންނަ ކޮންމެ ނިށާނެއް.
"ބޯހިޔާވަހިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި އުސޫލުގެ ދަށުން ސަރުކާރުން ހިންގާ ހައުސިންގ މޮޑެލްތައް މެދުވެރިކޮށް ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދެވޭ ކޮންމެ ބާވަތެއްގެ ބޯހިޔާވަހިކަމަށެވެ.
"އާއިލާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެޕްލިކަންޓުގެ އަނބިމީހާ ނުވަތަ ފިރިމިހާއާއި އެޕްލިކަންޓުގެ ދަރިންނާއި މައިންބަފައިންނަށެވެ.
"ނިށާން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފާހަގަކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ކޮންމެ ވަސީލަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އަކުރު، ބަސް، ނަން، ސޮއި، ހިސާބު އަކުރު، ސުރުހީ، ލޭބަލް، ސްލިޕް، މުދަލުގެ ބައްޓަން، ޕެކޭޖިންގ، ކުލަ، ވަސް، އަޑު އަދި އެއިން އެއްޗެހިތަކެއް ނުވަތަ ކަންތައްތަކެއް އެއްކޮށްލައިގެން ފަރުމާކޮށްފައިވާ އެއްޗެހި ހިމެނެއެވެ.
"މަށްހޫރު މާރކެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައި ނުވިނަމަވެސ،ް އެ މާރކަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަށްހޫރު މާރކަކަށްވެފައި، އެ މާރކްގެ ވެރިފަރާތަކީ ޕެރިސް ކޮންވެންށަންގެ ނުވަތަ ވަރލްޑް ޓްރޭޑް އޯގަނައިޒޭށަންގެ މެންބަރު ޤައުމެއްގެ ރައްޔިތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ޤައުމެއްގައި ޢާންމުކޮށް ވަޒަންވެރިވެ ދިރިއުޅ،ޭ ނުވަތަ އެފަދަ ޤައުމެއްގައި އެ ފަރާތުގެ ވިޔަފާރި ޤާއިމުކޮށް ހިންގާ ފަރާތެއް ކަމުގައިވުމަށެވެ.
"ޕެރިސް ކޮންވެންށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، 20 މާރިޗު 1883 ގެ "ޕެރިސް ކޮންވެންށަން ފޮރ ދަ ޕްރޮޓެކްށަން އޮފް އިންޑަސްޓްރިއަލް ޕްރޮޕަރޓީ" އަށެވެ.
"ރަޖިސްޓްރާރ އޮފް އިންޓެލެކްޗުއަލް ޕްރޮޕަރޓީ" ނުވަތަ "ރަޖިސްޓްރާރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފިކުރީ މުދަލާބެހޭ ހައްގުތައް ރަޖިސްޓަރީކޮށްދީ، އެކަމާބެހޭ ކަންކަން ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމަށް ކަމާބެހޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން އައްޔަންކުރާ ރަޖިސްޓްރާރަށެވެ.
"އެކްސްޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން މުދަލެއް ބޭރުކުރުން، ނުވަތަ ބޭރުވާން މެދުވެރިކުރުމަށެވެ.
"އިމްޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދަލެއް އެތެރެކުރުން، ނުވަތަ އެތެރެވާން މެދުވެރިކުރުމަށެވެ.
"ކަލެކްޓިވް މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޯޕަރޭޓިވްއާއި، އެސޯސިއޭށަންއާއި، ސިނާއަތްތަކުގެ ނުވަތަ އުފެއްދުންތެރިންގެ ނުވަތަ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ފެޑަރޭށަން ފަދަ ކަލެކްޓިވް ޖަމްއިއްޔާއަކަށް ނިސްބަތްވާ، އެ ކަލެކްޓިވް ޖަމްއިއްޔާއެއްގެ މެންބަރުންގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތައް އެހެން ފަރާތްތަކުގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތަކާ ތަފާތުކޮށްދޭ މާރކަކަށެވެ.
"ސެޓިފިކޭށަން މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މާރކް ނިސްބަތްކުރެވޭ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތަކީ، އެ މުދަލެއްގެ އަސްލަށް ނުވަތަ އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ މާއްދާތަކަށް ނުވަތަ އެ އެއްޗެއް ތައްޔާރުކުރެވޭ ގޮތަށް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދެވޭ ގޮތަށް ނުވަތަ މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއްގެ ފެންވަރު ނުވަތަ އެކިއުރެސީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް ހާއްސަ ސިފަތަކަށް ބިނާކޮށް، އެ މާރކްގެ ވެރިފަރާތުން ސެޓިފައިކޮށްފައިވާ މުދަލެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއްކަން ދައްކުވައިދޭ މާރކަކަށެވެ.
"ޓްރޭޑްމާރކާގުޅޭ ހައްގަކަށް އަރައިގަންނަ ބާވަތުގެ މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކައުންޓަރފީޓް މުދަލަށް ނުވަތަ ކައުންޓަރފީޓް މާރކެއް ޖަހާފައިވާ ކޮންމެ މުދަލަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި، ވިޔަފާރިއަކަށް ނުވާ ގޮތުން، އަމިއްލަ ބޭނުމަކަށް އެތެރެކުރެވޭ މުދަލެއް ނުހިމެނެއެވެ.
"މާރކްގެ ވެރިފަރާތް" ނުވަތަ "ޓްރޭޑްމާރކްގެ ވެރިފަރާތް" ނުވަތަ "ޓްރޭޑްމާރކާގުޅޭ ހައްގުގެ ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކެއްގެ ވެރިފަރާތް ކަމުގައިވާ މީހާ ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސަކަށެވެ. ނުވަތައެ ޓްރޭޑްމާރކްގެ ހުއްދަ ނުވަތަ ލައިސަންސް އޮތް ފަރާތް ކަމުގައި ރަޖިސްޓަރީގައި ހިމަނާފައިވާ ފަރާތަށް، ނުވަތަ ލައިސަންސް ދޫކުރާ ފަރާތުން ޓްރޭޑްމާރކްގެ ހައްގު އޮތް ފަރާތަށް ވަކި ފަރުވާއެއް ހޯދުމުގެގޮތުން ކޯޓަށް ދިޔުމަށް އަންގައި ވަކި މުއްދަތެއް ދީފައިވަނިކޮށް، އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި މައްސަލަ ހުށަނާޅައިފިނަމަ، ލައިސަންސް ދޫކުރާ ފަރާތަށެވެ.
"ޓްރޭޑްމާރކް" ނުވަތަ "މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއް ފަރާތެއްގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތައް އަނެއް ފަރާތެއްގެ މުދާ ނުވަތަ ހިދުމަތްތަކާ ތަފާތުކުރުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ ކޮންމެ ނިށާނަކަށެވެ. ވަކިން ހާއްސަކޮށް، އަމިއްލަ ނަން، ނުވަތަ އަކުރު، ނުވަތަ ނަންބަރު، ނުވަތަ ފިގަރެޓިވް އެލެމެންޓްތައް އަދި ކުލަތަކުގެ ތަފާތު އެތުރުންތަކުގެ އިތުރުން އެފަދަ ނިށާންތަކުގެ ތަފާތު އެތުރުންތަކަށެވެ.
"ކައުންޓަރފީޓް މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދަލަކާ ގުޅޭގޮތުން ސައްހަ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ސީދާ އެއްގޮތް ނިށާނެއް ނުވަތަ އެ ޓްރޭޑްމާރކްގެ އަސާސީ ސިފަތަކަށް ބެލުމުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ތަފާތުކުރަން ނޭނގޭ ނިށާނެއް، އެ މުދަލެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކް ގެ ވެރިފަރާތުގެ ހުއްދަނެތި ބޭނުންކޮށްފައިވާ، އަދި އެފަދައިން މުދަލުގައި ނިށާނެއް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ޓްރޭޑްމާރކް ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތުގެ ހައްގަށް އަރައިގަނެވޭ ކޮންމެ މުދަލަކަށެވެ.
"ކައުންޓަރފީޓް މާރކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަންނަނިވި ބާވަތުގެ ނިށާނަށެވެ.
(ހ) ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ޓްރޭޑްމާރކަކާ ސީދާ އެއްގޮތް ނިށާނެއް؛ ނުވަތަ
(ށ) މި ގާނޫނުގެ 3 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މާރކްގެ މާނައިގައި ހިމެނޭ އަސާސީ ސިފަތަކަށް ބެލުމުން، ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ މާރކް ވަކިކުރަން ނޭނގ،ޭ އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ސައްހަ ގޮތުގައި މާރކް ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތުގެ ހައްގަށް އަރައިގަންނަ ކޮންމެ ނިށާނެއް.
"ބޯހިޔާވަހިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި އުސޫލުގެ ދަށުން ސަރުކާރުން ހިންގާ ހައުސިންގ މޮޑެލްތައް މެދުވެރިކޮށް ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދެވޭ ކޮންމެ ބާވަތެއްގެ ބޯހިޔާވަހިކަމަށެވެ.
"އާއިލާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެޕްލިކަންޓުގެ އަނބިމީހާ ނުވަތަ ފިރިމިހާއާއި އެޕްލިކަންޓުގެ ދަރިންނާއި މައިންބަފައިންނަށެވެ.