ގާނޫނީ ރަދީފު
"ގަރާޖު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދު ޕާކްކުރުމަށް ހަދާ ޕާކިންގ ގަރާޖުތައް ނުހިމެނޭގޮތުން ލަކުޑިއާއި މައުދަނުން ތަކެތި އުފެއްދުމާއި، މަރާމާތުކުރުމާއި ގުޅުންހުރި މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ހާއްސަކުރެވިގެންވާ ތަންތަނަށެވެ.
"ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާތައް ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއް ކަމުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް، ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ރަށަކަށެވެ.
"ސިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސިޓީއެއްގެ ދަރަޖަ ލިބިގެންވާ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ކަމަށް ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅައި ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ ރަށްރަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"އަރބަން ސަރަހައްދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަމާބެހޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން އަރބަން ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާ ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ޕްލޭނަރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޕްލޭންކުރުމާއި ޑިޒައިންކުރުން ހިމެނޭގޮތުން ސިޓީ ނުވަތަ ރަށްރަށުގައި ނުވަތަ އެނޫންވެސް ސަރަހައްދުތަކުގައި އެކިއެކި ބޭނުންތަކަށް ބިން ނުވަތަ ސަރަހައްދުތައް ޕްލޭންކުރުމާއި ފަރުމާކުރުމުގެ ފަންނީ މަސައްކަތްކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ބިން އެކަށައެޅުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނެއްގެ ދަށުން ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި ގެދޮރު އެޅުމަށާއި، އިމާރާތްކުރުމަށް ނުވަތަ އިގްތިސާދީ ބޭނުންތަކަށް ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ބޭނުންތަކަށް ނުވަތަ ތިމާވެށި ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ދައުލަތުގެ ބޭނުމަށް ވަކި ސަރަހައްދެއްގައިވާ ބިމެއް ހާއްސަކުރުމަށެވެ.
"ބިން ތަރައްގީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުން، އިންޖިނިއަރިންގ މަސައްކަތްކުރުން، ބިން ކޮނުން ނުވަތަ ވެލި ނެގުން ނުވަތަ ބިމުގެ އަޑީގައި ނުވަތަ ބިމުން މަތީގައި ކުރެވޭ އެނޫންވެސް ކަންކަމާއި ހިންގޭ އެހެނިހެން ކަންކަމަށް އެ ބިން ނުވަތަ އިމާރާތް ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތަށް ގެންނަ ބަދަލުތަކާއި ފަޅު ތެރޭގައާއި މޫދުގައި ކުރެވޭ އެކި ބާވަތުގެ މަސައްކަތްތައް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ބިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހިކި ދިޔައިގައި ރަށެއްގެ ބިމުން މަތީގައިވާ ސަރަހައްދާއި ތެޔޮ އަދި އަގުހުރި މައުދަނު ފިޔަވައި ބިމު އަޑީގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ބިމުގެ އަޑީގައިވާ ހުރިހާ އެއްޗަކާއި، ބިމުގައި ގުދުރަތީގޮތުން ހެދޭ ތަކެއްޗާއި (އިންސާނުން ހައްދާ ގަސްގަހާއި ތަކެތި ފިޔަވައި)، ބިމުގެ ބޭނުން އެންމެ އެދެވޭ ގޮތެއްގައި ބޭނުންކުރުމަށް ބިމުގެ މަތީގައިވާ އެކަށީގެންވާ އުސްމިނެއް ހުންނަ ހުސް ސަރަހައްދާއި އެއަރ ސްޕޭސް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި:
- މޫދުން ހިއްކާފައިވާ ބިން؛
- ގުދުރަތީގޮތުން ރަށަކާ އިންވެގެން އޮންނަ ބިން؛
- އިންސާނުންގެ އަމަލަކުން ނުވަތަ ގުދުރަތީ ހާދިސާއެއްގެ ސަބަބުން ވަގުތީގޮތުން ފެނުން ފޮރުވިފައިވާ ބިން.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ޤާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2024-16) 8 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޕްލޭނިންގ އިދާރާތަކުން އެކުލަވާލާ ޕްލޭނަށް ނުވަތަ ޕްލޭންތަކަށެވެ.
"ބިން ތަރައްގީކުރުމުގެ ހުއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޕްލޭނިންގ އިދާރާއިން ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭންގެ ދަށުން ބިން ތަރައްގީކުރުމަށް ދޫކުރާ ހުއްދައަށެވެ.
"ދަނޑުވެރިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެއުމަށްޓަކައި ބޭނުންކުރާ ގޮވާމާއި ތަރުކާރީއާއި މޭވާއާއި ގަސްގަހުން ލިބޭ އެހެނިހެން ތަކެތި ހެއްދުމާއި، ދަނޑުބިންތަކާއި، މީހުން ދިރިއުޅޭ ގޯތިތަކާއި، ދަނޑުވެރިކަމުގެ މަސައްކަތަށް ހާއްސަކޮށްގެން ހަދާފައިވާ ހިޔާވަހިތަކުގައި ގޮވާމާއި، މޭވާއާއި، ތަރުކާރީއާއި، ފަތްޕިލާވެއްޔާއި، މަށްރޫމް އަދި ގަސްފަދަ ބާވަތްތައް އިންދައި ހެއްދުމާއި، މަހާއި ބިހުގެ ބޭނުމަށް ޖަނަވާރު ގެންގުޅެ ބޮޑުކުރުމާއި، އެކުއަކަލްޗަރކުރުން ފަދަ ފެނުގެ ދިރުންހުރި ވަސީލަތްތައް ވިއްސައި، ދިރުވައި، އާލާކުރުން ހިމެނޭގޮތުންނެވެ. މި މާނައިގައި ދަނޑުވެރިކަމުގެ ބޭނުންތަކަށާއި އެކަމާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމަށް ހެދިފައިވާ އިމާރާތްތައްވެސް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް، އެ ރަށެއްގެ ރަށު ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "އައިލެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށް އަދި/ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް ނުވަތަ ސަރަހައްދަކަށް، އެ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ނިސްބަތްވާ ސިޓީ ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "ސިޓީ ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށެވެ.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް، އެ ރަށެއްގެ ރަށު ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "އައިލެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށް އަދި/ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް ނުވަތަ ސަރަހައްދަކަށް، އެ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ނިސްބަތްވާ ސިޓީ ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "ސިޓީ ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށެވެ.
"ޓެމްޕަރ ޕްރޫފް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހުޅުވައިފިނަމަ އެކަން އެނގޭނެ ފަދަ ގޮތަކަށް ބަންދުކޮށްފައިވުމަށެވެ.
"ލެބޯޓްރީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސަރވިސްގެ ލެބޯޓްރީއާއި، މި ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން އެޖެންސީން ހުއްދަ ދޫކޮށްފައިވާ ލެބޯޓްރީ ނުވަތަ ލެބޯޓްރީތައްވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ގަރާޖު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދު ޕާކްކުރުމަށް ހަދާ ޕާކިންގ ގަރާޖުތައް ނުހިމެނޭގޮތުން ލަކުޑިއާއި މައުދަނުން ތަކެތި އުފެއްދުމާއި، މަރާމާތުކުރުމާއި ގުޅުންހުރި މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ހާއްސަކުރެވިގެންވާ ތަންތަނަށެވެ.
"ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާތައް ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއް ކަމުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް، ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ރަށަކަށެވެ.
"ސިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސިޓީއެއްގެ ދަރަޖަ ލިބިގެންވާ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ކަމަށް ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅައި ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ ރަށްރަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"އަރބަން ސަރަހައްދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަމާބެހޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން އަރބަން ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާ ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ޕްލޭނަރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޕްލޭންކުރުމާއި ޑިޒައިންކުރުން ހިމެނޭގޮތުން ސިޓީ ނުވަތަ ރަށްރަށުގައި ނުވަތަ އެނޫންވެސް ސަރަހައްދުތަކުގައި އެކިއެކި ބޭނުންތަކަށް ބިން ނުވަތަ ސަރަހައްދުތައް ޕްލޭންކުރުމާއި ފަރުމާކުރުމުގެ ފަންނީ މަސައްކަތްކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ބިން އެކަށައެޅުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނެއްގެ ދަށުން ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި ގެދޮރު އެޅުމަށާއި، އިމާރާތްކުރުމަށް ނުވަތަ އިގްތިސާދީ ބޭނުންތަކަށް ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ބޭނުންތަކަށް ނުވަތަ ތިމާވެށި ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ދައުލަތުގެ ބޭނުމަށް ވަކި ސަރަހައްދެއްގައިވާ ބިމެއް ހާއްސަކުރުމަށެވެ.
"ބިން ތަރައްގީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުން، އިންޖިނިއަރިންގ މަސައްކަތްކުރުން، ބިން ކޮނުން ނުވަތަ ވެލި ނެގުން ނުވަތަ ބިމުގެ އަޑީގައި ނުވަތަ ބިމުން މަތީގައި ކުރެވޭ އެނޫންވެސް ކަންކަމާއި ހިންގޭ އެހެނިހެން ކަންކަމަށް އެ ބިން ނުވަތަ އިމާރާތް ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތަށް ގެންނަ ބަދަލުތަކާއި ފަޅު ތެރޭގައާއި މޫދުގައި ކުރެވޭ އެކި ބާވަތުގެ މަސައްކަތްތައް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ބިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހިކި ދިޔައިގައި ރަށެއްގެ ބިމުން މަތީގައިވާ ސަރަހައްދާއި ތެޔޮ އަދި އަގުހުރި މައުދަނު ފިޔަވައި ބިމު އަޑީގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ބިމުގެ އަޑީގައިވާ ހުރިހާ އެއްޗަކާއި، ބިމުގައި ގުދުރަތީގޮތުން ހެދޭ ތަކެއްޗާއި (އިންސާނުން ހައްދާ ގަސްގަހާއި ތަކެތި ފިޔަވައި)، ބިމުގެ ބޭނުން އެންމެ އެދެވޭ ގޮތެއްގައި ބޭނުންކުރުމަށް ބިމުގެ މަތީގައިވާ އެކަށީގެންވާ އުސްމިނެއް ހުންނަ ހުސް ސަރަހައްދާއި އެއަރ ސްޕޭސް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި:
- މޫދުން ހިއްކާފައިވާ ބިން؛
- ގުދުރަތީގޮތުން ރަށަކާ އިންވެގެން އޮންނަ ބިން؛
- އިންސާނުންގެ އަމަލަކުން ނުވަތަ ގުދުރަތީ ހާދިސާއެއްގެ ސަބަބުން ވަގުތީގޮތުން ފެނުން ފޮރުވިފައިވާ ބިން.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ޤާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2024-16) 8 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޕްލޭނިންގ އިދާރާތަކުން އެކުލަވާލާ ޕްލޭނަށް ނުވަތަ ޕްލޭންތަކަށެވެ.
"ބިން ތަރައްގީކުރުމުގެ ހުއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޕްލޭނިންގ އިދާރާއިން ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭންގެ ދަށުން ބިން ތަރައްގީކުރުމަށް ދޫކުރާ ހުއްދައަށެވެ.
"ދަނޑުވެރިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެއުމަށްޓަކައި ބޭނުންކުރާ ގޮވާމާއި ތަރުކާރީއާއި މޭވާއާއި ގަސްގަހުން ލިބޭ އެހެނިހެން ތަކެތި ހެއްދުމާއި، ދަނޑުބިންތަކާއި، މީހުން ދިރިއުޅޭ ގޯތިތަކާއި، ދަނޑުވެރިކަމުގެ މަސައްކަތަށް ހާއްސަކޮށްގެން ހަދާފައިވާ ހިޔާވަހިތަކުގައި ގޮވާމާއި، މޭވާއާއި، ތަރުކާރީއާއި، ފަތްޕިލާވެއްޔާއި، މަށްރޫމް އަދި ގަސްފަދަ ބާވަތްތައް އިންދައި ހެއްދުމާއި، މަހާއި ބިހުގެ ބޭނުމަށް ޖަނަވާރު ގެންގުޅެ ބޮޑުކުރުމާއި، އެކުއަކަލްޗަރކުރުން ފަދަ ފެނުގެ ދިރުންހުރި ވަސީލަތްތައް ވިއްސައި، ދިރުވައި، އާލާކުރުން ހިމެނޭގޮތުންނެވެ. މި މާނައިގައި ދަނޑުވެރިކަމުގެ ބޭނުންތަކަށާއި އެކަމާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމަށް ހެދިފައިވާ އިމާރާތްތައްވެސް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް، އެ ރަށެއްގެ ރަށު ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "އައިލެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށް އަދި/ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް ނުވަތަ ސަރަހައްދަކަށް، އެ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ނިސްބަތްވާ ސިޓީ ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "ސިޓީ ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށެވެ.
"ފިޒިކަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްލޭން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް، އެ ރަށެއްގެ ރަށު ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "އައިލެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށް އަދި/ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ރަށަކަށް ނުވަތަ ސަރަހައްދަކަށް، އެ ރަށެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ނިސްބަތްވާ ސިޓީ ކައުންސިލުން އެކުލަވާލާ "ސިޓީ ޑިވެލޮޕްމަންޓް މާސްޓަރ ޕްލޭން" އަށެވެ.
"ޓެމްޕަރ ޕްރޫފް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހުޅުވައިފިނަމަ އެކަން އެނގޭނެ ފަދަ ގޮތަކަށް ބަންދުކޮށްފައިވުމަށެވެ.
"ލެބޯޓްރީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސަރވިސްގެ ލެބޯޓްރީއާއި، މި ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން އެޖެންސީން ހުއްދަ ދޫކޮށްފައިވާ ލެބޯޓްރީ ނުވަތަ ލެބޯޓްރީތައްވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.