ގާނޫނީ ރަދީފު
"ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އުފައްދައިފައިވާ އަދި އުފައްދާ އެންމެހައި އޮފީސްތަކަށެވެ.
"ކުށުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ އެންމެހައި ބާވަތެއްގެ ޖިސްމާނީ އަނިޔާއާއ،ި ނަފްސާނީ އަނިޔާއާއ،ި ގޯނާގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނާއި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ މަންފާއެއް ހާސިލުކުރުމަށް ޓަކައި ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ކުއްޖާގެ ހެދިބޮޑުވުމަށް އަސަރުކުރުވާފަދަ ގޮތަކަށް ހިންގާ ލާއިންސާނީ އަމަލުތަކުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނަށެވެ.
"އަޅައިލުމާއި ރައްކައުތެރިކަން ބޭނުންވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 69 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކުދިންނަށެވެ. އެއީ:
- އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިނުވާ ގޮތަށް އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލާފައިވާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ކުއްޖާއަށް ރައްކާތެރި މާހައުލެއް ގާއިމުކޮށްދިނުމަށް އިހުމާލުވެފައިވާ ބެލެނިވެރިންނާއެކު ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ބެލެނިވެރިންގެ ފަރާތުން ނަފްސާނީ ނުވަތަ ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބެމުންދާ ކުދިން؛
- މަސްތުވާ އެއްޗަކަށް ދެވިހިފާފައިވާ، އެކަމަށް ފަރުވާހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތިފައިވާ ކުދިން؛
- އެކްސްޕްލޮއިޓޭށަންގެ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށްވެފައިވާ ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށް ވެދާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ގެއްލުމެއް ކުރިމަތިކޮށްފާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ނުވަތަ އެފަދަ މާހައުލަކަށް ތައާރުފުކުރެވިދާނެ ހާލަތެއް ނުވަތަ ހާލަތްތަކެއް މެދުވެރިވެފައިވާ ކުދިން؛
- އިހުމާލުވުމުގެ ސަބަބުން ޖިސްމާނީގޮތުން ނުވަތަ ނަފްސާނީގޮތުން ގެއްލުންވެފައިވާ ކުދިން.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވެރިފަރާތުގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތައް އަދާކުރާ ނުވަތަ ވެރިފަރާތުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާކަމަށް ބުނ،ާ ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފަރާތުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ވެރިފަރާތުގެ ބާރުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގެ އިލްތިޒާމުތައް ގަބޫލުކުރާ ފަރާތާއ،ި ވެރިފަރާތާ އެހެން ފަރާތަކާ ގުޅިފައިވާ ފަރާތް ނުވަތަ ފަރާތްތައް، ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސެއްގެ މެނޭޖަރަށް، ނުވަތަ ޑިރެކްޓަރަށ،ް ނުވަތަ ސެކްރެޓަރީއަށެވެ.
"ޖިނާއީ މައްސަލަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނުވަތަ ބޭރު ގައުމެއްގައި ހިނގާ ކުށަކާ ގުޅިގެން ހިންގާ ޖިނާއީ ތަހުގީގެއް ނުވަތަ ޖިނާއީ ށަރީއަތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ތަހުގީގަކާ ނުވަތަ ށަރީއަތަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމަކަށެވެ.
"ސީވާދިނަސް ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ސަލާމަތާބެހޭ ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިތޯ ސަރވޭ ކުރުމަށްފަހު، އުޅަނދުގައި ސަލާމަތީގޮތުން ހުރުން ލާޒިމުވާ ތަކެއްޗާއި ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިނަމަ، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ސަލާމަތީ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޮންވެންށަން އޮން ލޯޑް ލައިންސް 1966 ގެ ދަށުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރު ސަރވޭކުރުމަށްފަހު، އެ އުޅަނދަކުން މުދާ އުފުލޭނެ މިންވަރު ބަޔާންކޮށްފައި ދޫކުރާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ސޮޕެޕް ސްޕިލް ކިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތެޔޮ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުން ތެޔޮ ބޭރުވެއްޖެ ހާލަތެއްގައި މާޕޯލް މުއާހަދާގެއެނެކްސް 1 ،ރެގިއުލޭށަން 37 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތެޔޮ ބޭރުވުން ހުއްޓުވުމަށް ޓަކައި ނުވަތަ މަދުކުރުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ އެކި ވައްތަރުގެ ތެޔޮ އެބްޒޯބެންޓްސްއާއި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކައުތެރިކަމަށް ޓަކައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ހިމެނޭ ކިޓަށެވެ.
"ލައިސަންލުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދުފަހަރަށް އަރުވައިފައި ހުންނަ މުދާ، ކަނޑު ގަދަވެގެން ފުރޮޅައިލައިފާނެތީ، ވަރުގަދަޔަށް އެ އުޅަނދުގެ އެކިއެކި ތަންތަނަށް ލައްވައި ބާރަށް ބަނދެ ހަރުކުރުމަށެވެ.
"އެކްސްޕްލޯށަން ޕްރޫފް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުންނާއި އަދި އުޅަނދުގައި ހިނގާ އެކްސްޕްލޯށަނެއްގެ ސަބަބުން ގޮވުމެއް ނުގޮވާ ގޮތަކަށް ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުމަށެވެ.
"އުޅަނދުގެ ފްރީބޯޑް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދު އެންމެ ބަރުކޮށް އޮންނައިރު އުޅަނދުގެ ފުންމިނުގެ ދިގުމިނުގެ ފެންފަށަލައާއި އުޅަނދުގެ މައިތައްޓާ ދެމެދުގައިވާ ޖާގައަށެވެ.
"އުޅަނދު ގޭސް ފްރީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތެޔޮ ނުވަތަ ގޭސް އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ޓޭންކުތަކުގައި ހުރި ވޭޕަރސްތައް ހުސްކުރުމަށެވެ.
"ކްލެސިފިކޭށަން ސޮސައިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް އެސޯސިއޭށަން އޮފް ކްލެސިފިކޭށަން ސޮސައިޓީސް (އައެކްސް) ގައި ހިމެނޭ ފުލް މެންބަރުންނަށެވެ.
"ހަލް އެންޑް މެށިނަރީ އަދި ސަލްވޭޖު ހިމެނޭ މެރިން އިންށޫރަންސް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މެރިން އިންށޫރަންސްގެ ގޮތުގައި އެ އުޅަނދަށް ލިބޭ ނުރައްކައުތެރި އަދި އުޅަނދު ހަލާކުވެދާ ފަދަ ގެއްލުންތަކަށް ބަދަލު ހޯދައިދިނުމަށާއި،އުޅަނދު އުރިގެން ނުވަތަ ފެތިގެން ދިމާވާ ހާދިސާތަކުން އުޅަނދު ސަލްވޭޖު ކުރުން ހިމެނޭގޮތަށް ނަގާ އިންށޫރަންސް ޕޮލިސީއަށެވެ.
"އިންޓަރނޭށަނަލް ކޯޑް ފްލެގް ބީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޯޑް އޮފް ސިގްނަލްގައި ހިމެނޭ "ބްރާވޯ" ދިދައަށެވެ. ބްރާވޯ ދިދައިން ދޭހަކޮށްދެނީ، އެ އުޅަނދުން ނުރައްކައުތެރި މުދާ އުފުލަމުންދާކަން ނުވަތަ ނުރައްކައުތެރި މުދާ އަރުވައި ބާލަމުންދާކަމުގެ ސިގްނަލަށެވެ.
"ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އުފައްދައިފައިވާ އަދި އުފައްދާ އެންމެހައި އޮފީސްތަކަށެވެ.
"ކުށުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ އެންމެހައި ބާވަތެއްގެ ޖިސްމާނީ އަނިޔާއާއ،ި ނަފްސާނީ އަނިޔާއާއ،ި ގޯނާގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނާއި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ މަންފާއެއް ހާސިލުކުރުމަށް ޓަކައި ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ކުއްޖާގެ ހެދިބޮޑުވުމަށް އަސަރުކުރުވާފަދަ ގޮތަކަށް ހިންގާ ލާއިންސާނީ އަމަލުތަކުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނަށެވެ.
"އަޅައިލުމާއި ރައްކައުތެރިކަން ބޭނުންވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 69 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކުދިންނަށެވެ. އެއީ:
- އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިނުވާ ގޮތަށް އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލާފައިވާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ކުއްޖާއަށް ރައްކާތެރި މާހައުލެއް ގާއިމުކޮށްދިނުމަށް އިހުމާލުވެފައިވާ ބެލެނިވެރިންނާއެކު ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ބެލެނިވެރިންގެ ފަރާތުން ނަފްސާނީ ނުވަތަ ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބެމުންދާ ކުދިން؛
- މަސްތުވާ އެއްޗަކަށް ދެވިހިފާފައިވާ، އެކަމަށް ފަރުވާހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތިފައިވާ ކުދިން؛
- އެކްސްޕްލޮއިޓޭށަންގެ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށްވެފައިވާ ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށް ވެދާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ގެއްލުމެއް ކުރިމަތިކޮށްފާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ނުވަތަ އެފަދަ މާހައުލަކަށް ތައާރުފުކުރެވިދާނެ ހާލަތެއް ނުވަތަ ހާލަތްތަކެއް މެދުވެރިވެފައިވާ ކުދިން؛
- އިހުމާލުވުމުގެ ސަބަބުން ޖިސްމާނީގޮތުން ނުވަތަ ނަފްސާނީގޮތުން ގެއްލުންވެފައިވާ ކުދިން.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވެރިފަރާތުގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތައް އަދާކުރާ ނުވަތަ ވެރިފަރާތުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާކަމަށް ބުނ،ާ ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފަރާތުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ވެރިފަރާތުގެ ބާރުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގެ އިލްތިޒާމުތައް ގަބޫލުކުރާ ފަރާތާއ،ި ވެރިފަރާތާ އެހެން ފަރާތަކާ ގުޅިފައިވާ ފަރާތް ނުވަތަ ފަރާތްތައް، ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސެއްގެ މެނޭޖަރަށް، ނުވަތަ ޑިރެކްޓަރަށ،ް ނުވަތަ ސެކްރެޓަރީއަށެވެ.
"ޖިނާއީ މައްސަލަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނުވަތަ ބޭރު ގައުމެއްގައި ހިނގާ ކުށަކާ ގުޅިގެން ހިންގާ ޖިނާއީ ތަހުގީގެއް ނުވަތަ ޖިނާއީ ށަރީއަތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ތަހުގީގަކާ ނުވަތަ ށަރީއަތަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމަކަށެވެ.
"ސީވާދިނަސް ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ސަލާމަތާބެހޭ ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިތޯ ސަރވޭ ކުރުމަށްފަހު، އުޅަނދުގައި ސަލާމަތީގޮތުން ހުރުން ލާޒިމުވާ ތަކެއްޗާއި ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިނަމަ، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ސަލާމަތީ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޮންވެންށަން އޮން ލޯޑް ލައިންސް 1966 ގެ ދަށުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރު ސަރވޭކުރުމަށްފަހު، އެ އުޅަނދަކުން މުދާ އުފުލޭނެ މިންވަރު ބަޔާންކޮށްފައި ދޫކުރާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ސޮޕެޕް ސްޕިލް ކިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތެޔޮ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުން ތެޔޮ ބޭރުވެއްޖެ ހާލަތެއްގައި މާޕޯލް މުއާހަދާގެއެނެކްސް 1 ،ރެގިއުލޭށަން 37 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތެޔޮ ބޭރުވުން ހުއްޓުވުމަށް ޓަކައި ނުވަތަ މަދުކުރުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ އެކި ވައްތަރުގެ ތެޔޮ އެބްޒޯބެންޓްސްއާއި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކައުތެރިކަމަށް ޓަކައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ހިމެނޭ ކިޓަށެވެ.
"ލައިސަންލުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދުފަހަރަށް އަރުވައިފައި ހުންނަ މުދާ، ކަނޑު ގަދަވެގެން ފުރޮޅައިލައިފާނެތީ، ވަރުގަދަޔަށް އެ އުޅަނދުގެ އެކިއެކި ތަންތަނަށް ލައްވައި ބާރަށް ބަނދެ ހަރުކުރުމަށެވެ.
"އެކްސްޕްލޯށަން ޕްރޫފް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުންނާއި އަދި އުޅަނދުގައި ހިނގާ އެކްސްޕްލޯށަނެއްގެ ސަބަބުން ގޮވުމެއް ނުގޮވާ ގޮތަކަށް ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުމަށެވެ.
"އުޅަނދުގެ ފްރީބޯޑް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދު އެންމެ ބަރުކޮށް އޮންނައިރު އުޅަނދުގެ ފުންމިނުގެ ދިގުމިނުގެ ފެންފަށަލައާއި އުޅަނދުގެ މައިތައްޓާ ދެމެދުގައިވާ ޖާގައަށެވެ.
"އުޅަނދު ގޭސް ފްރީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތެޔޮ ނުވަތަ ގޭސް އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ޓޭންކުތަކުގައި ހުރި ވޭޕަރސްތައް ހުސްކުރުމަށެވެ.
"ކްލެސިފިކޭށަން ސޮސައިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް އެސޯސިއޭށަން އޮފް ކްލެސިފިކޭށަން ސޮސައިޓީސް (އައެކްސް) ގައި ހިމެނޭ ފުލް މެންބަރުންނަށެވެ.
"ހަލް އެންޑް މެށިނަރީ އަދި ސަލްވޭޖު ހިމެނޭ މެރިން އިންށޫރަންސް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މެރިން އިންށޫރަންސްގެ ގޮތުގައި އެ އުޅަނދަށް ލިބޭ ނުރައްކައުތެރި އަދި އުޅަނދު ހަލާކުވެދާ ފަދަ ގެއްލުންތަކަށް ބަދަލު ހޯދައިދިނުމަށާއި،އުޅަނދު އުރިގެން ނުވަތަ ފެތިގެން ދިމާވާ ހާދިސާތަކުން އުޅަނދު ސަލްވޭޖު ކުރުން ހިމެނޭގޮތަށް ނަގާ އިންށޫރަންސް ޕޮލިސީއަށެވެ.
"އިންޓަރނޭށަނަލް ކޯޑް ފްލެގް ބީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޯޑް އޮފް ސިގްނަލްގައި ހިމެނޭ "ބްރާވޯ" ދިދައަށެވެ. ބްރާވޯ ދިދައިން ދޭހަކޮށްދެނީ، އެ އުޅަނދުން ނުރައްކައުތެރި މުދާ އުފުލަމުންދާކަން ނުވަތަ ނުރައްކައުތެރި މުދާ އަރުވައި ބާލަމުންދާކަމުގެ ސިގްނަލަށެވެ.