ގާނޫނީ ރަދީފު
"އުފަންވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މައިމީހާގެ ބަނޑުގައި ގަރުބަގަތުމަށްފަހުގައި، ދުވަސް ފުރާ ނުވަތަ ދުވަސް ނުފުރާ ވިޔަސް މައިމީހާގެ ހަށިގަނޑުން ނިކުންނަ ނުވަތަ ނެގ ފީޓަސް، އެފަދައިން މައިމީހާގެ ހަށިގަނޑުން ނިކުތުމަށްފަހު ނުވަތަ ނެގުމަށްފަހު، ނޭވާލާ ހާލަތަށް ނުވަތަ ހިތުގެ ވިންދު ނުވަތަ އަމްބިލިކަލް ކޯޑުގައި ވިންދު ހުންނަ ހާލަތަށް ނުވަތަ ހަރަކާތްކުރުން ހުންނަ ހާލަތަށެވެ.
"ރަޖިސްޓަރީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފަންވާ ކުއްޖެއްގެ އުފަންވުމުގެ މައުލޫމާތު ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަރުވާ މީހެއްގެ މަރުގެ މައުލޫމާތު، މި ގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ރިކޯޑުކުރުމަށެވެ. ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ދިވެހިރައްޔިތަކަށް އުފަންވާ ކުއްޖެއްގެ އުފަންވުމުގެ މައުލޫމާތު ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި މަރުވާ ދިވެއްސެއްގެ މަރުގެ މައުލޫމާތު މިގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރިކޯޑުކުރުމަށެވެ.
"ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުކާލާ ނުވަތަ އުކާލަން ނިންމާފައިވާ ނުވަތަ އުކާލަން ވަކި ފަރާތަކާ ހަވާލުކުރެވޭ ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ.އެފަދައިން ކުނީގެ ގޮތުގައި ބަލާ އެއްޗެހީގެ ތެރޭގައި، ހަރު ތަކެއްޗާއި ދިޔާ ތަކެއްޗާއި ގޭސްވެސް ހިމެނެއެވެ.
"ހާއްސަ ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނީގެ ބާވަތަށް ނުވަތަ މިންވަރަށް ބަލައި، އެ ބާވަތެއްގެ ކުނީގެ ސަބަބުން އާންމު ސިއްހަތަށް ނުވަތަ ތިމާވެއްޓަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވޭ ބާވަތްތަކުގެ ކުނީގެ ގޮތުގައި ގިންތިކުރެވޭ ކުންޏަށެވެ.
"ނުރައްކާތެރި ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއްގައި ހުންނަ ކެމިކަލް ސިފަތަކުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ އާންމު ސިއްހަތަށާއި ތިމާވެއްޓަށް އޭގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިކުރުވާފަދަ ސިފަތަކެއް ހުރުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ގޮވާ ޒާތުގެ ސިފައެއް ހުރުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ބަލިމަޑުކަން ފަތުރާ ޒާތުގެ ކުންޏަށް ވުމުގެ ސަބަބުން، ނުރައްކާތެރި ކުނީގެ ގޮތުގައި ގިންތިކުރެވޭ ކުންޏަށެވެ.
"ނުރައްކާތެރި ކުންޏާއި ހާއްސަ ކުނި މެނޭޖުކުރާ މަރުކަޒު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ނުރައްކާތެރި ކުނި އަދި ހާއްސަ ކުނި ކަމަށްކަނޑައަޅާފައިވާ ކުނީގެ އެއްވެސް ބާވަތެއް މެނޭޖުކުރުމުގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް ހާއްސަކުރެވޭ މަރުކަޒަށެވެ.
"ރީސައިކަލްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނީގެ ގޮތުގައި އުކާލެވޭ ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެން ތަކެތި ހެދުމަށް ނުވަތަ އުފެއްދުމަށެވެ.
"ބޭނުންތެރި މާއްދާތައް އިއާދަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރައްކާތެރިކަމާއެކު ކުނި މެނޭޖުކުރުމުގެ ތެރޭގައި ތަކެތި އުފެއްދުމަށް އެއިން ބޭނުންތެރި ބައިތަކާއި މާއްދާތައް ވަކިކުރުމަށާއި، ކުނިން ހަކަތަ އުފެއްދުމަށެވެ.
"ކުނި އެޅުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި އެޅުމަށް ހުއްދަ ދީފައިވާ ތަނަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ފިޔަވައި އެހެން ތަނަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ކުނީގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ އެއްވެސް އެއްޗެއް އެޅުން، އުކުން، ބޭއްވުން، އޮއްސުން، ލީކުވުން، ފޭދުން ނުވަތަ ވައްޓާލުންފަދަ ކަންކަމަށެވެ.
"ކުނި ބައިބަޔަށް ވަކިކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި މެނޭޖުކުރުމާއި ކަމާބެހޭ އިދާރާއަކުން އަންގާ ގޮތުގެމަތިން ކުނީގައި ހިމެނޭ އެކިބައިތައް ވަކިކުރުމަށެވެ.
"ކުނި ނައްތާލުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި މެނޭޖުކުރުމަށް އަޅަންޖެހޭ އެންމެހައި ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމަށްފަހު ބާކީވާ އެއްޗެއް ރައްކާތެރިގޮތުގައި އުކާލުމަށެވެ.
"ކުނި އުފެއްދުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއް ކުންޏަށް ބަދަލުކުރުމުގެ އަމަލަށެވެ.
"ކުނި މެނޭޖުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި އެއްތަންކުރުމާއި، ޓްރީޓްކުރުމާއި، ބޭނުންތެރި މާއްދާތައް އިއާދަކުރުމާއި، ރީސައިކަލްކުރުމާއި، ކުނީގެ ހިދުމަތަށާއި ކުނި ނައްތާލުމަށެވެ.
"ކުނީގެ އޮޑިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި ހަރަކާތަކާ ގުޅިގެން އުފެދޭ ކުނީގެ ބާވަތްތަކާއި، މިންވަރާއި، ކުނީގައި އެކުލެވޭ ސިފަތަކާއި، ބައިތައް ވަޒަންކުރުމަށެވެ.
"އެއްތަންކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެކި ތަންތަނުގައި ހުރި ކުނި އެއްތަނަކަށް ޖަމާކުރުމަށް ނުވަތަ އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އުފުލުމުގެ މަގްސަދުގައި ވަކި ތަނަކަށް އެއްކުރާ އެއްކުރުމަށެވެ.
"އުފަންވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މައިމީހާގެ ބަނޑުގައި ގަރުބަގަތުމަށްފަހުގައި، ދުވަސް ފުރާ ނުވަތަ ދުވަސް ނުފުރާ ވިޔަސް މައިމީހާގެ ހަށިގަނޑުން ނިކުންނަ ނުވަތަ ނެގ ފީޓަސް، އެފަދައިން މައިމީހާގެ ހަށިގަނޑުން ނިކުތުމަށްފަހު ނުވަތަ ނެގުމަށްފަހު، ނޭވާލާ ހާލަތަށް ނުވަތަ ހިތުގެ ވިންދު ނުވަތަ އަމްބިލިކަލް ކޯޑުގައި ވިންދު ހުންނަ ހާލަތަށް ނުވަތަ ހަރަކާތްކުރުން ހުންނަ ހާލަތަށެވެ.
"ރަޖިސްޓަރީކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފަންވާ ކުއްޖެއްގެ އުފަންވުމުގެ މައުލޫމާތު ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަރުވާ މީހެއްގެ މަރުގެ މައުލޫމާތު، މި ގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ރިކޯޑުކުރުމަށެވެ. ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ދިވެހިރައްޔިތަކަށް އުފަންވާ ކުއްޖެއްގެ އުފަންވުމުގެ މައުލޫމާތު ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި މަރުވާ ދިވެއްސެއްގެ މަރުގެ މައުލޫމާތު މިގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރިކޯޑުކުރުމަށެވެ.
"ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުކާލާ ނުވަތަ އުކާލަން ނިންމާފައިވާ ނުވަތަ އުކާލަން ވަކި ފަރާތަކާ ހަވާލުކުރެވޭ ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ.އެފަދައިން ކުނީގެ ގޮތުގައި ބަލާ އެއްޗެހީގެ ތެރޭގައި، ހަރު ތަކެއްޗާއި ދިޔާ ތަކެއްޗާއި ގޭސްވެސް ހިމެނެއެވެ.
"ހާއްސަ ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނީގެ ބާވަތަށް ނުވަތަ މިންވަރަށް ބަލައި، އެ ބާވަތެއްގެ ކުނީގެ ސަބަބުން އާންމު ސިއްހަތަށް ނުވަތަ ތިމާވެއްޓަށް ނޭދެވޭ އަސަރުކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވޭ ބާވަތްތަކުގެ ކުނީގެ ގޮތުގައި ގިންތިކުރެވޭ ކުންޏަށެވެ.
"ނުރައްކާތެރި ކުނި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއްގައި ހުންނަ ކެމިކަލް ސިފަތަކުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ އާންމު ސިއްހަތަށާއި ތިމާވެއްޓަށް އޭގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިކުރުވާފަދަ ސިފަތަކެއް ހުރުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ގޮވާ ޒާތުގެ ސިފައެއް ހުރުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ބަލިމަޑުކަން ފަތުރާ ޒާތުގެ ކުންޏަށް ވުމުގެ ސަބަބުން، ނުރައްކާތެރި ކުނީގެ ގޮތުގައި ގިންތިކުރެވޭ ކުންޏަށެވެ.
"ނުރައްކާތެރި ކުންޏާއި ހާއްސަ ކުނި މެނޭޖުކުރާ މަރުކަޒު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ނުރައްކާތެރި ކުނި އަދި ހާއްސަ ކުނި ކަމަށްކަނޑައަޅާފައިވާ ކުނީގެ އެއްވެސް ބާވަތެއް މެނޭޖުކުރުމުގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް ހާއްސަކުރެވޭ މަރުކަޒަށެވެ.
"ރީސައިކަލްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނީގެ ގޮތުގައި އުކާލެވޭ ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެން ތަކެތި ހެދުމަށް ނުވަތަ އުފެއްދުމަށެވެ.
"ބޭނުންތެރި މާއްދާތައް އިއާދަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރައްކާތެރިކަމާއެކު ކުނި މެނޭޖުކުރުމުގެ ތެރޭގައި ތަކެތި އުފެއްދުމަށް އެއިން ބޭނުންތެރި ބައިތަކާއި މާއްދާތައް ވަކިކުރުމަށާއި، ކުނިން ހަކަތަ އުފެއްދުމަށެވެ.
"ކުނި އެޅުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި އެޅުމަށް ހުއްދަ ދީފައިވާ ތަނަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ފިޔަވައި އެހެން ތަނަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ކުނީގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ އެއްވެސް އެއްޗެއް އެޅުން، އުކުން، ބޭއްވުން، އޮއްސުން، ލީކުވުން، ފޭދުން ނުވަތަ ވައްޓާލުންފަދަ ކަންކަމަށެވެ.
"ކުނި ބައިބަޔަށް ވަކިކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި މެނޭޖުކުރުމާއި ކަމާބެހޭ އިދާރާއަކުން އަންގާ ގޮތުގެމަތިން ކުނީގައި ހިމެނޭ އެކިބައިތައް ވަކިކުރުމަށެވެ.
"ކުނި ނައްތާލުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި މެނޭޖުކުރުމަށް އަޅަންޖެހޭ އެންމެހައި ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމަށްފަހު ބާކީވާ އެއްޗެއް ރައްކާތެރިގޮތުގައި އުކާލުމަށެވެ.
"ކުނި އުފެއްދުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްޗެއް ކުންޏަށް ބަދަލުކުރުމުގެ އަމަލަށެވެ.
"ކުނި މެނޭޖުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުނި އެއްތަންކުރުމާއި، ޓްރީޓްކުރުމާއި، ބޭނުންތެރި މާއްދާތައް އިއާދަކުރުމާއި، ރީސައިކަލްކުރުމާއި، ކުނީގެ ހިދުމަތަށާއި ކުނި ނައްތާލުމަށެވެ.
"ކުނީގެ އޮޑިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި ހަރަކާތަކާ ގުޅިގެން އުފެދޭ ކުނީގެ ބާވަތްތަކާއި، މިންވަރާއި، ކުނީގައި އެކުލެވޭ ސިފަތަކާއި، ބައިތައް ވަޒަންކުރުމަށެވެ.
"އެއްތަންކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެކި ތަންތަނުގައި ހުރި ކުނި އެއްތަނަކަށް ޖަމާކުރުމަށް ނުވަތަ އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އުފުލުމުގެ މަގްސަދުގައި ވަކި ތަނަކަށް އެއްކުރާ އެއްކުރުމަށެވެ.