ގާނޫނީ ރަދީފު
"އެކުއަކަލްޗަރ ކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދުގައި އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކުގެ ތެރޭގައި، ފެނުގެ ދިރުންހުރި ވަސީލަތްތައް ވިއްސައި، ދިރުވައި، އާލާކޮށް، ގެންގުޅެ ބޮޑުކުރުމަށެވެ.
"އުޅަނދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަމަށް ބޭނުންކުރާ ނުވަތަ މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ނުވަތަ އާންމުގޮތެއްގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ނުވަތަ މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތެއް ހިންގުމަށް ބޭނުންކުރާ ބާވަތެއްގެ އެއްވެސް އުޅަނދެއް، ކަނޑު ބޯޓެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އުޅަނދަކަށެވެ.
"މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތްތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ:
- މަސް ނުވަތަ މަހުގެ އުފެއްދުންތައް ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދަކަށް ގެންދިއުމަށް، ނުވަތަ މަސް ނުވަތަ އެފަދަ އުފެއްދުމެއް ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދަކުން އެހެން ތަނަކަށް ގެންދިއުމަށް (ޓްރާންށިޕްކުރުން)؛
- މަސް ބާނާ ވަގުތުން ފެށިގެން ނުވަތަ މަސް ނަގާ ވަގުތުން ފެށިގެން އެއް ތަނުން އަނެއް ތަނަށް މަސް ގެންދިއުން، ނުވަތަ މަސް ހަލާކުނުވާ ގޮތަށް ރައްކާކުރުމަށް؛
- ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކުން ނަގައިގެން އެއްގަމަށް ފުރަތަމަ ގެނެވޭ ވަގުތާ ހަމައަށް، މަހާއި މަހުގެ އުފެއްދުންތައް ރައްކާކުރުމާއި، ގަތުމާއި، ޕްރޮސެސްކުރުމަށް؛
- މަހާއި މަހުގެ އުފެއްދުންތައް އެކްސްޕޯޓްކުރުމަށް؛
- މަސްވެރިކަން ކުރާ އުޅަނދުފަހަރަށް ތެޔޮ އެޅުން ނުވަތަ ތެޔޮ ފޯރުވައިދިނުން ނުވަތަ މަސްވެރިކަމުގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް އެއްބާރުލުން ދިނުމަށްޓަކައި އެއްވެސް ހަރަކާތެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފޯރުވައިދިނުމަށް؛ އަދި
- އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު (1) ވަނަ ނަންބަރުން ފެށިގެން (5) ވަނަ ނަންބަރުގެ ނިޔަލަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ނުވަތަ އެފަދަ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ތައްޔާރުވުމަށް.
"އެކުއަކަލްޗަރއާ ގުޅުން ހުރި ހަރަކާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަރަންޓީނު ފެސިލިޓީ ގާއިމްކުރުމާއި، ހިންގުމާއި، އެކުއަކަލްޗަރ ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ކާނާ އުފެއްދުމާ ގުޅުންހުރި މަސައްކަތްތަކަށެވެ.
"ބަޔޯސެކިއުރިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުތަކުގެ މާހަ އުލުގައި އުޅޭ ދިރުން، ގެއްލުންދެނިވި ބަޔޮލޮޖިކަލް ބާވަތްތަކުން، ނުވަތަ މިފަދަ ބާވަތްތައް އުފައްދާ ބަޔޯ ކެމިކަލް މާއްދާތަކުން ރައްކައުތެރިކުރުމަށް އަޅާ ފިޔަވަޅުތަކަށެވެ.
"އިންވޭސިވް ސްޕީށީޒް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މާހައުލަކުން އާންމުކޮށް ނުފެންނަ، އެފަދަ މާހައުލަކަށް އެ ބާވަތެއް ތައާރަފު ވެއްޖެނަމަ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ އިގްތިސާދަށް ނުވަތަ އިންސާނުންގެ އާންމު ސިއްހަތައް ނޭދެވޭ އަސަރު ފޯރާނެ ފަދަ މިންވަރަކަށް އާލާވުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ ބާވަތްތަކަށެވެ.
"ތަޖުރިބާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަމެއް އަމަލީގޮތުން ކޮށްގެން،ނުވަތަ އަޖުމަބަލައިގެން، ނުވަތަ ތަހުލީލުކޮށްގެން މައުލޫމާތު ހޯދުމަށެވެ.
"އާލާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންސާނުންގެ ބެލުމާއި، ބެލެހެއްޓުމާއި، އަޅައިލުމުގެ ދަށުން ދިރުންހުރި ތަކެތި ވިއްސުމާއި ގިނަކުރުމާއި ނުވަތަ ބޮޑުކުރުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަށެވެ.
"ދިރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފުރާނަ ހުންނަ ހާލަތުގައިވާ ދިރޭ އެއްޗެހީގެ ވައްތަރުތަކަށާއި، އެ ވައްތަރުތައް ކަޑައްތުކުރާ އެންމެހައި މަރުހަލާތަކަށެވެ.
"ފެނުގެ ދިރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ މާހައުލުތަކުގައި ދިރިއުޅޭ ދިރުމުގެ ވައްތަރުތަކަށެވެ.
"ފެން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލޮނުގެ އަސަރު އެއްވެސް މިންވަރަކަށް ނެތް ފެނަށާއި، އެކި މިންވަރަށް ލޮނުގެ އަސަރު ހުންނަ ފެނަށެވެ.
"ކަނޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފަރާއި، ފަޅާއި، ގިރިއާއި، ހަލާއި، ތިލަޔާއި، ކަނޑުއޮޅިއާއި، އަތޮޅު ބޭރުގައިވާ ލޮނުފެނުގެ މާހައުލަށެވެ.
"މޫދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރަށެއްގެ ގޮނޑުދޮށުން ފެށިގެން ކަނޑުތޮށްޓާ ދެމެދުގައިވާ ފަޅުގެ ސަރަހައްދަށެވެ.
"މަސްވެރިކަމުގެ މަށްރޫއުތައް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަމުގެ މަށްރޫއުތައް ގާއިމް ކުރުމަށް ހުއްދަ ދިނުމުގެ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 91/2020) ގެ ޖަދުވަލު 1 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ދާއިރާތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ގިންތިތަކުގެ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"މަހުގެ އުފެއްދުންތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފިނިކޮށްފައިވާ، ނު ވަތަ ފިނިކޮށް ގަނޑުކޮށްފައިވާ، ނުވަތަ ދަޅުގައި ބަންދުކޮށްފައިވާ، ނުވަތަ ހިއްކައިފައިވާ، ނުވަތަ ލޮނު އަޅައިފައިވާ، ނުވަތަ އެނޫން އެހެން ގޮތަކަށް އުފައްދައިފައިވާ މަހުގެ ނުވަތަ އެކުއަކަލްޗަރގެ އުފެއްދުމަށެވެ.
"އެކުއަކަލްޗަރ ކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދުގައި އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކުގެ ތެރޭގައި، ފެނުގެ ދިރުންހުރި ވަސީލަތްތައް ވިއްސައި، ދިރުވައި، އާލާކޮށް، ގެންގުޅެ ބޮޑުކުރުމަށެވެ.
"އުޅަނދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަމަށް ބޭނުންކުރާ ނުވަތަ މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ނުވަތަ އާންމުގޮތެއްގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ނުވަތަ މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތެއް ހިންގުމަށް ބޭނުންކުރާ ބާވަތެއްގެ އެއްވެސް އުޅަނދެއް، ކަނޑު ބޯޓެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އުޅަނދަކަށެވެ.
"މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތްތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ:
- މަސް ނުވަތަ މަހުގެ އުފެއްދުންތައް ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދަކަށް ގެންދިއުމަށް، ނުވަތަ މަސް ނުވަތަ އެފަދަ އުފެއްދުމެއް ކަނޑުގައި ދުއްވާ އުޅަނދަކުން އެހެން ތަނަކަށް ގެންދިއުމަށް (ޓްރާންށިޕްކުރުން)؛
- މަސް ބާނާ ވަގުތުން ފެށިގެން ނުވަތަ މަސް ނަގާ ވަގުތުން ފެށިގެން އެއް ތަނުން އަނެއް ތަނަށް މަސް ގެންދިއުން، ނުވަތަ މަސް ހަލާކުނުވާ ގޮތަށް ރައްކާކުރުމަށް؛
- ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކުން ނަގައިގެން އެއްގަމަށް ފުރަތަމަ ގެނެވޭ ވަގުތާ ހަމައަށް، މަހާއި މަހުގެ އުފެއްދުންތައް ރައްކާކުރުމާއި، ގަތުމާއި، ޕްރޮސެސްކުރުމަށް؛
- މަހާއި މަހުގެ އުފެއްދުންތައް އެކްސްޕޯޓްކުރުމަށް؛
- މަސްވެރިކަން ކުރާ އުޅަނދުފަހަރަށް ތެޔޮ އެޅުން ނުވަތަ ތެޔޮ ފޯރުވައިދިނުން ނުވަތަ މަސްވެރިކަމުގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް އެއްބާރުލުން ދިނުމަށްޓަކައި އެއްވެސް ހަރަކާތެއް ނުވަތަ ހިދުމަތެއް ފޯރުވައިދިނުމަށް؛ އަދި
- އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު (1) ވަނަ ނަންބަރުން ފެށިގެން (5) ވަނަ ނަންބަރުގެ ނިޔަލަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ނުވަތަ އެފަދަ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ތައްޔާރުވުމަށް.
"އެކުއަކަލްޗަރއާ ގުޅުން ހުރި ހަރަކާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަރަންޓީނު ފެސިލިޓީ ގާއިމްކުރުމާއި، ހިންގުމާއި، އެކުއަކަލްޗަރ ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ކާނާ އުފެއްދުމާ ގުޅުންހުރި މަސައްކަތްތަކަށެވެ.
"ބަޔޯސެކިއުރިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުތަކުގެ މާހަ އުލުގައި އުޅޭ ދިރުން، ގެއްލުންދެނިވި ބަޔޮލޮޖިކަލް ބާވަތްތަކުން، ނުވަތަ މިފަދަ ބާވަތްތައް އުފައްދާ ބަޔޯ ކެމިކަލް މާއްދާތަކުން ރައްކައުތެރިކުރުމަށް އަޅާ ފިޔަވަޅުތަކަށެވެ.
"އިންވޭސިވް ސްޕީށީޒް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މާހައުލަކުން އާންމުކޮށް ނުފެންނަ، އެފަދަ މާހައުލަކަށް އެ ބާވަތެއް ތައާރަފު ވެއްޖެނަމަ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ އިގްތިސާދަށް ނުވަތަ އިންސާނުންގެ އާންމު ސިއްހަތައް ނޭދެވޭ އަސަރު ފޯރާނެ ފަދަ މިންވަރަކަށް އާލާވުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ ބާވަތްތަކަށެވެ.
"ތަޖުރިބާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކަމެއް އަމަލީގޮތުން ކޮށްގެން،ނުވަތަ އަޖުމަބަލައިގެން، ނުވަތަ ތަހުލީލުކޮށްގެން މައުލޫމާތު ހޯދުމަށެވެ.
"އާލާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންސާނުންގެ ބެލުމާއި، ބެލެހެއްޓުމާއި، އަޅައިލުމުގެ ދަށުން ދިރުންހުރި ތަކެތި ވިއްސުމާއި ގިނަކުރުމާއި ނުވަތަ ބޮޑުކުރުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަށެވެ.
"ދިރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފުރާނަ ހުންނަ ހާލަތުގައިވާ ދިރޭ އެއްޗެހީގެ ވައްތަރުތަކަށާއި، އެ ވައްތަރުތައް ކަޑައްތުކުރާ އެންމެހައި މަރުހަލާތަކަށެވެ.
"ފެނުގެ ދިރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ މާހައުލުތަކުގައި ދިރިއުޅޭ ދިރުމުގެ ވައްތަރުތަކަށެވެ.
"ފެން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލޮނުގެ އަސަރު އެއްވެސް މިންވަރަކަށް ނެތް ފެނަށާއި، އެކި މިންވަރަށް ލޮނުގެ އަސަރު ހުންނަ ފެނަށެވެ.
"ކަނޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފަރާއި، ފަޅާއި، ގިރިއާއި، ހަލާއި، ތިލަޔާއި، ކަނޑުއޮޅިއާއި، އަތޮޅު ބޭރުގައިވާ ލޮނުފެނުގެ މާހައުލަށެވެ.
"މޫދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ރަށެއްގެ ގޮނޑުދޮށުން ފެށިގެން ކަނޑުތޮށްޓާ ދެމެދުގައިވާ ފަޅުގެ ސަރަހައްދަށެވެ.
"މަސްވެރިކަމުގެ މަށްރޫއުތައް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަމުގެ މަށްރޫއުތައް ގާއިމް ކުރުމަށް ހުއްދަ ދިނުމުގެ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 91/2020) ގެ ޖަދުވަލު 1 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ދާއިރާތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ގިންތިތަކުގެ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"މަހުގެ އުފެއްދުންތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފިނިކޮށްފައިވާ، ނު ވަތަ ފިނިކޮށް ގަނޑުކޮށްފައިވާ، ނުވަތަ ދަޅުގައި ބަންދުކޮށްފައިވާ، ނުވަތަ ހިއްކައިފައިވާ، ނުވަތަ ލޮނު އަޅައިފައިވާ، ނުވަތަ އެނޫން އެހެން ގޮތަކަށް އުފައްދައިފައިވާ މަހުގެ ނުވަތަ އެކުއަކަލްޗަރގެ އުފެއްދުމަށެވެ.