ގާނޫނީ ރަދީފު
"ނަރުދަމާގެ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގޭގޭގެ ފާހާާނާތަކުން ބޭރުވާ، ނަރުދަމާގެ ހޮޅިން ފެށިގެން، ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްކޮށް އެއްތަނަކަށް ގެންދިޔުމަށް ޓަކައި ގާއިމުކޮށްފައިވާ ނަރުދަމާގެ ވިއުގަޔާއި، އެ ވިއުގައިގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ބައިތަކެއް ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
"ފެނުގެ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒު" ނުވަތަ "ފެނުގެ ހިދުމަތް ދޭ ފެސިލިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ ތާނގީތަކާއި، ފެން ޕްލާންޓްތަކާއި، މެށްިނަރީސްތަކާއި، ފެން ޕަންޕް ފަދަ އާލާތްތައް ގާއިމުކޮށްފައިވާ އިމާރާތް ނުވަތަ ކޮށްޓަށެވެ.
"ފެނުގެ ހިދުމަތް ދޭ ފެސިލިޓީ" ނުވަތަ "ފެނުގެ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ ތާނގީތަކާއި، ފެން ޕްލާންޓްތަކާއި، މެށްިނަރީސްތަކާއި، ފެން ޕަންޕް ފަދަ އާލާތްތައް ގާއިމުކޮށްފައިވާ އިމާރާތް ނުވަތަ ކޮށްޓަށެވެ.
"ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ނަރުދަމާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުން، އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"މީރުފެން އުފައްދާ ޕްލާންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލޮނުފެން ބޭނުންކޮށްގެން މީރުފެން އުފައްދައިދޭ ނުވަތަ ސާފުކޮށްދޭ ޕްލާންޓަށެވެ. މީރުފެން އުފައްދާ ފެން ޕްލާންޓްކަމަށް ބަލާނީ، އެ ނިޒާމަށް ފެން ނަގާ ހިސާބުން ފެށިގެން ސާފު ފެން އުފެއްދުމާ ހަމައަށް އެކުލެވޭ އެންމެހައި ތަކެއްޗާއި ބައިތައް ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
"ޓްރީމަންޓް ސިސްޓަމް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގައި އެކުލެވޭ ރައްކައުތެރި ނޫން މާއްދާތައް، ކަނޑައަޅާ ވަކި ބޭނުމަކަށް ނުވަތަ ބޭނުންތަކަކަށް އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ޑިސްޓްރިބިއުށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްވެސް ފަރާތަކަށް މަސްތުވާތަކެތި ފޯރުކޮށްދެވިދާނެ އެއްވެސް އަމަލެއް ހިންގުމަށެވެ.
"ޓްރެންޑް އެނެލިސިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކުރަން އުޅޭ ފަރާތްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވޭ ފަރާތްތައް އިތުރަށް ބަލައި ވަޒަންކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރެވޭ ދިރާސާއަށެވެ.
"ބިދޭސީން" ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭޝަނުގެ ގާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދައިން، ދިވެހި ރައްޔިތުން ނޫން މީހުންނަށެވެ.
"ކާވެންޏަށް ހާޒިރުވާންޖެހޭ މީހުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އާންމު އުސޫލުން އެބަޔަކާއި ނުލައި އެ ކާވެންޏެއް ނުކުރެވޭނެ މީހުންނަށެވެ. އެއީ، ކާވެނި ކުރާ ދެމީޙުންނާއި، ހެކިވެރިންނާއި، ވަލީ ވެރިޔާއެވެ.
"ސުކޫކް މުޒާރަބާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުޒާރަބާގެ އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ދޫކުރާ ސުކޫކަށެވެ. މުޒާރަބާއަކީ ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ވިޔަފާރިއަކަށް ފައިނޭންސް ކުރުމަށްޓަކައި ވެވޭ އެއްބަސްވުމެކެވެ. މި އެއްބަސްވުމުގައި ރައްބު އަލް މާލް ނުވަތަ އިންވެސްޓަރ ވިޔަފާރި ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ (ރައުސްމާލު) ދިނުމުން، ވިޔަފާރި ހިންގާނީ މުޒާރިބު ނުވަތަ ވިޔަފާރި ހިންގާ ފަރާތެވެ. މި ވިޔަފާރިން ފައިދާ ވެއްޖެނަމަ، ދެފަރާތުން އެއްބަސްވެފައިވާ ރޭށިއޯއަށް ނިސްބަތްކޮށް ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި އެ ވިޔަފާރިން ލިބޭ ފައިދާ ބަހާލެވޭނެއެވެ. އަދި ވިޔަފާރީގައި ލިބޭ ގެއްލުމަށް ޒިންމާވާނީ އިންވެސްޓްކުރި ފަރާތުން އެކަންޏެވެ.
"ސުކޫކް މުށާރަކާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުށާރަކާގެ އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ދޫކުރާ ސުކޫކަށެވެ. މުށާރަކާ އަކީ ދެފަރާތުން ނުވަތަ އެއަށް ވުރެ ގިނަ ފަރާތްތަކުން، ވިޔަފާރިއެއް ހިންގުމަށްޓަކައި އެވިޔަފާރީގެ ރައުސްމާލުގެ ގޮތުގައި ފައިސާ ނުވަތަ މުދަލެއް ހިމެނޭގޮތަށް އުފައްދާ ޕާރޓްނަރށިޕެކެވެ. ދެފަރާތުން ވެސް ކުރަން ބޭނުންވާ އިންވެސްޓްމެންޓަކަށް ރައުސްމާލު ނުވަތަ ކެޕިޓަލް ފޯރުވައިދޭންވާނެއެވެ. ޕާރޓްނަރށިޕުން ލިބޭ ފައިދާ ބަހާނީ އެއްބަސްވެފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ޕްރޮފިޓް ށެއަރިންގ ރޭށިއޯގެ ނިސްބަތުންނެވެ. ނަމަވެސް ގެއްލުމަށް ހިއްސާކުރާނީ އެފަރާތެއްގެ ރައުސްމާލުގެ އަދަދެއްގެ ނިސްބަތުންނެވެ.
"ޓްރަސްޓް ޑީޑް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކް ހޯލްޑަރުންގެ ފަރާތުން ސުކޫކް ޓްރަސްޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ވަކިފަރާތެއް އައްޔަންކުރުމަށް ކަނޑައެޅޭ ލިޔުމަށެވެ. މިލިޔުމުގައި ޓްރަސްޓީގެ ގޮތުގައި އައްޔަންކުރެވޭ ފަރާތުގެ ޒިންމާތައް ބަޔާންކޮށްފައި އޮންނާނެއެވެ.
"ފެސިލިޓީ އެޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކް ދޫކުރުމާބެހޭ ކަންކަމުގައި ހަރަކާތްތެރިވުމަށް، ސުކޫކް ދޫކުރާ ފަރާތުން އައްޔަންކުރާ ފަރާތަކަށެވެ. ސުކޫކް ދޫކުރުމެއްގައި އެއް ފެސިލިޓީ އެޖެންޓަށްވުރެ ގިނަ ފަރާތްތަކެއް ވެސް ސުކޫކް ދޫކުރާ ފަރާތަށް އައްޔަން ކުރެވިދާނެއެވެ.
"ސުކޫކް ހޯލްޑަރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކެއް އިށޫކުރުމުން، އެ ސުކޫކެއް ގަންނަ ފަރާތްތައް އެކީ ނިސްބަތްވާގޮތަށެވެ.
"ނަރުދަމާގެ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގޭގޭގެ ފާހާާނާތަކުން ބޭރުވާ، ނަރުދަމާގެ ހޮޅިން ފެށިގެން، ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްކޮށް އެއްތަނަކަށް ގެންދިޔުމަށް ޓަކައި ގާއިމުކޮށްފައިވާ ނަރުދަމާގެ ވިއުގަޔާއި، އެ ވިއުގައިގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ބައިތަކެއް ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
"ފެނުގެ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒު" ނުވަތަ "ފެނުގެ ހިދުމަތް ދޭ ފެސިލިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ ތާނގީތަކާއި، ފެން ޕްލާންޓްތަކާއި، މެށްިނަރީސްތަކާއި، ފެން ޕަންޕް ފަދަ އާލާތްތައް ގާއިމުކޮށްފައިވާ އިމާރާތް ނުވަތަ ކޮށްޓަށެވެ.
"ފެނުގެ ހިދުމަތް ދޭ ފެސިލިޓީ" ނުވަތަ "ފެނުގެ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ޓަކައި ބޭނުންވާ ތާނގީތަކާއި، ފެން ޕްލާންޓްތަކާއި، މެށްިނަރީސްތަކާއި، ފެން ޕަންޕް ފަދަ އާލާތްތައް ގާއިމުކޮށްފައިވާ އިމާރާތް ނުވަތަ ކޮށްޓަށެވެ.
"ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ނަރުދަމާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުން، އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"މީރުފެން އުފައްދާ ޕްލާންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލޮނުފެން ބޭނުންކޮށްގެން މީރުފެން އުފައްދައިދޭ ނުވަތަ ސާފުކޮށްދޭ ޕްލާންޓަށެވެ. މީރުފެން އުފައްދާ ފެން ޕްލާންޓްކަމަށް ބަލާނީ، އެ ނިޒާމަށް ފެން ނަގާ ހިސާބުން ފެށިގެން ސާފު ފެން އުފެއްދުމާ ހަމައަށް އެކުލެވޭ އެންމެހައި ތަކެއްޗާއި ބައިތައް ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
"ޓްރީމަންޓް ސިސްޓަމް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފެނުގައި އެކުލެވޭ ރައްކައުތެރި ނޫން މާއްދާތައް، ކަނޑައަޅާ ވަކި ބޭނުމަކަށް ނުވަތަ ބޭނުންތަކަކަށް އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ޑިސްޓްރިބިއުށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްވެސް ފަރާތަކަށް މަސްތުވާތަކެތި ފޯރުކޮށްދެވިދާނެ އެއްވެސް އަމަލެއް ހިންގުމަށެވެ.
"ޓްރެންޑް އެނެލިސިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކުރަން އުޅޭ ފަރާތްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވޭ ފަރާތްތައް އިތުރަށް ބަލައި ވަޒަންކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރެވޭ ދިރާސާއަށެވެ.
"ބިދޭސީން" ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭޝަނުގެ ގާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދައިން، ދިވެހި ރައްޔިތުން ނޫން މީހުންނަށެވެ.
"ކާވެންޏަށް ހާޒިރުވާންޖެހޭ މީހުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އާންމު އުސޫލުން އެބަޔަކާއި ނުލައި އެ ކާވެންޏެއް ނުކުރެވޭނެ މީހުންނަށެވެ. އެއީ، ކާވެނި ކުރާ ދެމީޙުންނާއި، ހެކިވެރިންނާއި، ވަލީ ވެރިޔާއެވެ.
"ސުކޫކް މުޒާރަބާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުޒާރަބާގެ އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ދޫކުރާ ސުކޫކަށެވެ. މުޒާރަބާއަކީ ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ވިޔަފާރިއަކަށް ފައިނޭންސް ކުރުމަށްޓަކައި ވެވޭ އެއްބަސްވުމެކެވެ. މި އެއްބަސްވުމުގައި ރައްބު އަލް މާލް ނުވަތަ އިންވެސްޓަރ ވިޔަފާރި ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ (ރައުސްމާލު) ދިނުމުން، ވިޔަފާރި ހިންގާނީ މުޒާރިބު ނުވަތަ ވިޔަފާރި ހިންގާ ފަރާތެވެ. މި ވިޔަފާރިން ފައިދާ ވެއްޖެނަމަ، ދެފަރާތުން އެއްބަސްވެފައިވާ ރޭށިއޯއަށް ނިސްބަތްކޮށް ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި އެ ވިޔަފާރިން ލިބޭ ފައިދާ ބަހާލެވޭނެއެވެ. އަދި ވިޔަފާރީގައި ލިބޭ ގެއްލުމަށް ޒިންމާވާނީ އިންވެސްޓްކުރި ފަރާތުން އެކަންޏެވެ.
"ސުކޫކް މުށާރަކާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުށާރަކާގެ އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ދޫކުރާ ސުކޫކަށެވެ. މުށާރަކާ އަކީ ދެފަރާތުން ނުވަތަ އެއަށް ވުރެ ގިނަ ފަރާތްތަކުން، ވިޔަފާރިއެއް ހިންގުމަށްޓަކައި އެވިޔަފާރީގެ ރައުސްމާލުގެ ގޮތުގައި ފައިސާ ނުވަތަ މުދަލެއް ހިމެނޭގޮތަށް އުފައްދާ ޕާރޓްނަރށިޕެކެވެ. ދެފަރާތުން ވެސް ކުރަން ބޭނުންވާ އިންވެސްޓްމެންޓަކަށް ރައުސްމާލު ނުވަތަ ކެޕިޓަލް ފޯރުވައިދޭންވާނެއެވެ. ޕާރޓްނަރށިޕުން ލިބޭ ފައިދާ ބަހާނީ އެއްބަސްވެފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ޕްރޮފިޓް ށެއަރިންގ ރޭށިއޯގެ ނިސްބަތުންނެވެ. ނަމަވެސް ގެއްލުމަށް ހިއްސާކުރާނީ އެފަރާތެއްގެ ރައުސްމާލުގެ އަދަދެއްގެ ނިސްބަތުންނެވެ.
"ޓްރަސްޓް ޑީޑް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކް ހޯލްޑަރުންގެ ފަރާތުން ސުކޫކް ޓްރަސްޓީއެއްގެ ގޮތުގައި ވަކިފަރާތެއް އައްޔަންކުރުމަށް ކަނޑައެޅޭ ލިޔުމަށެވެ. މިލިޔުމުގައި ޓްރަސްޓީގެ ގޮތުގައި އައްޔަންކުރެވޭ ފަރާތުގެ ޒިންމާތައް ބަޔާންކޮށްފައި އޮންނާނެއެވެ.
"ފެސިލިޓީ އެޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކް ދޫކުރުމާބެހޭ ކަންކަމުގައި ހަރަކާތްތެރިވުމަށް، ސުކޫކް ދޫކުރާ ފަރާތުން އައްޔަންކުރާ ފަރާތަކަށެވެ. ސުކޫކް ދޫކުރުމެއްގައި އެއް ފެސިލިޓީ އެޖެންޓަށްވުރެ ގިނަ ފަރާތްތަކެއް ވެސް ސުކޫކް ދޫކުރާ ފަރާތަށް އައްޔަން ކުރެވިދާނެއެވެ.
"ސުކޫކް ހޯލްޑަރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސުކޫކެއް އިށޫކުރުމުން، އެ ސުކޫކެއް ގަންނަ ފަރާތްތައް އެކީ ނިސްބަތްވާގޮތަށެވެ.