ގާނޫނީ ރަދީފު
"ޒާތީ މައުލޫމާތު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ކާޑު ނަންބަރާއި، އުފަންތާރީހާއި، ފޯނު ނަންބަރާއި، ފޮޓޯއަށެވެ.
"ކާކުކަން އަންގައިދޭ ރަސްމީ ލިޔުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ކާޑާއި، ޕާސްޕޯޓު ކާޑާއި، ދިވެހި ޕާސްޕޯޓާއި، ދިވެހި ސަރުކާރުން ދޫކޮށްފައިވ،ާ އުޅަނދުފަހަރު ދުއްވުމުގެ ލައިސަންސް ކާޑުގެ ތެރެއިން އެ ލިޔުމެއްގެ މުއްދަތު ހަމަވެފައިނުވ،ާ ފޮޓޯޖެހ،ި އަސްލު ލިޔުންތަކަށެވެ.
"އާއިލީ މެންބަރު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ މަންމައެއް، ބައްޕައެއް، ދަރިއެއް، އަނތްބެއް، ފިރިއެއް، އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
"ވޯޓުނެގުމާބެހޭ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަން ތިބޭ މީހުން" ކަމުގައި ބުނެފައިއެވަނ،ީ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުލާ މަރުކަޒުތަކުގައި ވޯޓުނެގުމާއި، ވޯޓުގުނުމާބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓުމަށް ތިބޭ އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުގެ މުވައްޒަފުން ނުވަތަ އެ ކަމަށް ކޮމިށަނުން އައްޔަނުކޮށްފައި ތިބޭ މީހުންނަށެވެ.
"ސިޔާސީ ޕާޓީ" ނުވަތަ "ޕާޓީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ސިޔާސީ ޕާޓީތައް ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމާ ގުޅޭގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި އަމަލުކުރާ ގާނޫނާއި ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުގައި ރަޖިސްޓަރީ ކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ސިޔާސީ ޕާޓީއަކަށެވެ.
"މޮނިޓަރުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-12 (ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގާނޫނު) އާއި ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ވޯޓުނަގާ ދުވަހު ވޯޓުލާ ސަރަހައްދުތަކުގައްޔާއި ވޯޓު ގުނާ މަރުކަޒުތަކުގައި ވޯޓު ލުމުގެ ކަންތައްތައް ކަވަރުކުރުމަށް އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން ހުއްދަ ދީފައިވާ މީޑިއާގެ ފަރާތްތަކަށެވެ.
(އ) "އޮބްޒާވަރުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-12 (ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގާނޫނު) އާއި، ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން ރިޔާސީ އިންތިހާބު އޮބްޒާވް ކުރުމަށް ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ވޯޓިންގ ބޫތު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވޯޓުކަރުދާހުގައި ފާހަގަޖެހުމަށް ހުންނަން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކޮށިގަނޑަށެވެ.
"ވޯޓުލާ މަރުކަޒު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުލުމަށް ވޯޓު ފޮށި ބަހައްޓައިފައިވާ ކޮންމެ ތަނަކަށެވެ. ވޯޓު ލުމާއި، ވޯޓު ގުނުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގާނީ ވެސް މި މަޒުކަޒުގައެވެ.
"ރ-ީރަޖިސްޓަރީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވޯޓުލުން އޮންނަ ދުވަހު ވޯޓު ދިނުމުގެ ހައްގު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ރަޖިސްޓަރީގައި އެ މީހެއްގެ ދާއިމީ އެޑްރެސްކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތަން ނޫން އެހެން ތަނެއްގައި އެ މީހާ ވޯޓުލުމަށް ރަޖިސްޓަރީ ވުމަށެވެ.
"އިންތިހާބާބެހޭ ގައުމީ ލަފާދޭ ކޮމިޓީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ރިޔާސީ އިންތިހާބާބެހޭގޮތުން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނަށް ބޭނުންވާ ލަފާ ދިނުމަށާއި މަށްވަރާކުރުމަށް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން އުފައްދައިފައިވާ ކޮމިޓީއަށެވެ.
"ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓަކުން ކޮށްފައިވާ ތަންފީޒީ ބާރު ލިބިގެންވާ ހުކުމެއް، އެ ހުކުމް ރައްދުވި ފަރާތުގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި ތަންފީޒުކޮށްފައިނުވާ ހާލަތުގައި، ކޯޓު މެދުވެރިކޮށް އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަސްވަނަ ބައި "ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.
"ހުކުމް ކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓަކަށް ހުށަހެޅޭ މަދަނީ ދައުވާތަކުގެ ތެރެއިން، ދިފާއު ހުށަހެޅޭ ދައުވާތަކުގެ ށަރީއަތުގެ މަރުހަލާތައް ހިންގައި ނިމި، އެ މައްސަލައިގައި ފައިސަލާކުރަނިވި ހުކުމެއް ކުރުމަށެވެ. އަދި ދައުވާލިބޭ ފަރާތުން ދައުވާއަށް އެއްބަސްވާ ހާލަތުގައި، އެ އެއްބަސްވުމަށް ބިނާކޮށް، ކުރާ ހުކުމާއި، މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަނަރަވަނަ ބާބު "އިހްތިލާފެއްނުވާ ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކުގައި ދައުވާކުރުމުގެ ހާއްސަ އިޖުރާއަތު" ގެ ދަށުން ހުށަހަޅާ މައްސަލައެއް ބަލައި ނިންމާ ކުރާ ހުކުމާއި، މި ގާނޫނު ހުއްދަކުރާ ހާލަތުގައި، ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި މައްސަލަ ނިންމައި، ކުރާ ހުކުމްވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ހެކި ހާމަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި ހެކި ހާމަކުރުމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ އަށާވީސްވަނަ ބާބު "ހެކި ހާމަކުރުން" ގައި ބަޔާންކުރާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން، ހަސްމުން އެމައްޗަށް ބަރޯސާވާ ލިޔެކިޔުމާއި، އެފަރާތުން ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ނޭދެވޭ އަސަރެއް ކޮށްފާނެ ލިޔެކިޔުމާއި، އެހެން ހަސްމަކު ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ނޭދެވޭ އަސަރެއްކޮށްފާނެ ލިޔެކިޔުމާއި، އެހެން ހަސްމަކު ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ބާރުލިބޭ ލިޔެކިޔުން ހިމެނޭ ގޮތުން، ހަސްމުންގެ މައްޗަށް އޮންނަ ހެކި ހާމަކުރުމުގެ ޒިންމާގެ ދަށުން އެ ހަސްމުން ހާމަކުރަންޖެހ ހެކި ހާމަކުރުމަށެވެ.
"ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި މައްސަލަ ނިންމުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓެއްގައި އުފުލޭ ދައުވާ، ދައުވާލިބޭ ފަރާތަށް ދިފާއުކުރެވިދާނެކަމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތް ހާލަތުގައި، ނުވަތަ ދައުވާކުރާ ފަރާތުން އެދިފައިވާ ގޮތަށް އެ ދައުވާ ނިމުމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތް ހާލަތުގައި، މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަނަރަވަނަ ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ދައުވާގެ ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި، ދައުވާއާ ގުޅޭ ގޮތުން ހުށަހެޅިފައިވާ ލިޔެކިޔުމާއި ހެއްކަށް ބިނާކޮށް، އެ ދައުވާގައި ގޮތެއް ކަނޑައަޅައި ހުކުމް ކުރުމަށެވެ.
"ޒާތީ މައުލޫމާތު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ކާޑު ނަންބަރާއި، އުފަންތާރީހާއި، ފޯނު ނަންބަރާއި، ފޮޓޯއަށެވެ.
"ކާކުކަން އަންގައިދޭ ރަސްމީ ލިޔުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ކާޑާއި، ޕާސްޕޯޓު ކާޑާއި، ދިވެހި ޕާސްޕޯޓާއި، ދިވެހި ސަރުކާރުން ދޫކޮށްފައިވ،ާ އުޅަނދުފަހަރު ދުއްވުމުގެ ލައިސަންސް ކާޑުގެ ތެރެއިން އެ ލިޔުމެއްގެ މުއްދަތު ހަމަވެފައިނުވ،ާ ފޮޓޯޖެހ،ި އަސްލު ލިޔުންތަކަށެވެ.
"އާއިލީ މެންބަރު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ މަންމައެއް، ބައްޕައެއް، ދަރިއެއް، އަނތްބެއް، ފިރިއެއް، އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
"ވޯޓުނެގުމާބެހޭ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަން ތިބޭ މީހުން" ކަމުގައި ބުނެފައިއެވަނ،ީ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުލާ މަރުކަޒުތަކުގައި ވޯޓުނެގުމާއި، ވޯޓުގުނުމާބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓުމަށް ތިބޭ އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުގެ މުވައްޒަފުން ނުވަތަ އެ ކަމަށް ކޮމިށަނުން އައްޔަނުކޮށްފައި ތިބޭ މީހުންނަށެވެ.
"ސިޔާސީ ޕާޓީ" ނުވަތަ "ޕާޓީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ސިޔާސީ ޕާޓީތައް ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމާ ގުޅޭގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި އަމަލުކުރާ ގާނޫނާއި ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުގައި ރަޖިސްޓަރީ ކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ސިޔާސީ ޕާޓީއަކަށެވެ.
"މޮނިޓަރުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-12 (ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގާނޫނު) އާއި ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ވޯޓުނަގާ ދުވަހު ވޯޓުލާ ސަރަހައްދުތަކުގައްޔާއި ވޯޓު ގުނާ މަރުކަޒުތަކުގައި ވޯޓު ލުމުގެ ކަންތައްތައް ކަވަރުކުރުމަށް އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން ހުއްދަ ދީފައިވާ މީޑިއާގެ ފަރާތްތަކަށެވެ.
(އ) "އޮބްޒާވަރުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2008-12 (ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގާނޫނު) އާއި، ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން ރިޔާސީ އިންތިހާބު އޮބްޒާވް ކުރުމަށް ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ވޯޓިންގ ބޫތު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވޯޓުކަރުދާހުގައި ފާހަގަޖެހުމަށް ހުންނަން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކޮށިގަނޑަށެވެ.
"ވޯޓުލާ މަރުކަޒު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުލުމަށް ވޯޓު ފޮށި ބަހައްޓައިފައިވާ ކޮންމެ ތަނަކަށެވެ. ވޯޓު ލުމާއި، ވޯޓު ގުނުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގާނީ ވެސް މި މަޒުކަޒުގައެވެ.
"ރ-ީރަޖިސްޓަރީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވޯޓުލުން އޮންނަ ދުވަހު ވޯޓު ދިނުމުގެ ހައްގު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ރަޖިސްޓަރީގައި އެ މީހެއްގެ ދާއިމީ އެޑްރެސްކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތަން ނޫން އެހެން ތަނެއްގައި އެ މީހާ ވޯޓުލުމަށް ރަޖިސްޓަރީ ވުމަށެވެ.
"އިންތިހާބާބެހޭ ގައުމީ ލަފާދޭ ކޮމިޓީ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނ،ީ ރިޔާސީ އިންތިހާބާބެހޭގޮތުން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނަށް ބޭނުންވާ ލަފާ ދިނުމަށާއި މަށްވަރާކުރުމަށް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ގަވާއިދު 2023 (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2023-120) ގައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އިލެކްށަންސް ކޮމިށަނުން އުފައްދައިފައިވާ ކޮމިޓީއަށެވެ.
"ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓަކުން ކޮށްފައިވާ ތަންފީޒީ ބާރު ލިބިގެންވާ ހުކުމެއް، އެ ހުކުމް ރައްދުވި ފަރާތުގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި ތަންފީޒުކޮށްފައިނުވާ ހާލަތުގައި، ކޯޓު މެދުވެރިކޮށް އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަސްވަނަ ބައި "ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.
"ހުކުމް ކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓަކަށް ހުށަހެޅޭ މަދަނީ ދައުވާތަކުގެ ތެރެއިން، ދިފާއު ހުށަހެޅޭ ދައުވާތަކުގެ ށަރީއަތުގެ މަރުހަލާތައް ހިންގައި ނިމި، އެ މައްސަލައިގައި ފައިސަލާކުރަނިވި ހުކުމެއް ކުރުމަށެވެ. އަދި ދައުވާލިބޭ ފަރާތުން ދައުވާއަށް އެއްބަސްވާ ހާލަތުގައި، އެ އެއްބަސްވުމަށް ބިނާކޮށް، ކުރާ ހުކުމާއި، މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަނަރަވަނަ ބާބު "އިހްތިލާފެއްނުވާ ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކުގައި ދައުވާކުރުމުގެ ހާއްސަ އިޖުރާއަތު" ގެ ދަށުން ހުށަހަޅާ މައްސަލައެއް ބަލައި ނިންމާ ކުރާ ހުކުމާއި، މި ގާނޫނު ހުއްދަކުރާ ހާލަތުގައި، ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި މައްސަލަ ނިންމައި، ކުރާ ހުކުމްވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ހެކި ހާމަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި ހެކި ހާމަކުރުމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ އަށާވީސްވަނަ ބާބު "ހެކި ހާމަކުރުން" ގައި ބަޔާންކުރާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން، ހަސްމުން އެމައްޗަށް ބަރޯސާވާ ލިޔެކިޔުމާއި، އެފަރާތުން ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ނޭދެވޭ އަސަރެއް ކޮށްފާނެ ލިޔެކިޔުމާއި، އެހެން ހަސްމަކު ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ނޭދެވޭ އަސަރެއްކޮށްފާނެ ލިޔެކިޔުމާއި، އެހެން ހަސްމަކު ވަކާލާތުކުރާ ކަމަކަށް ބާރުލިބޭ ލިޔެކިޔުން ހިމެނޭ ގޮތުން، ހަސްމުންގެ މައްޗަށް އޮންނަ ހެކި ހާމަކުރުމުގެ ޒިންމާގެ ދަށުން އެ ހަސްމުން ހާމަކުރަންޖެހ ހެކި ހާމަކުރުމަށެވެ.
"ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި މައްސަލަ ނިންމުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މަދަނީ މައްސަލަތައް ބެލުމުގެ އިހްތިސާސް ލިބިގެންވާ ކޯޓެއްގައި އުފުލޭ ދައުވާ، ދައުވާލިބޭ ފަރާތަށް ދިފާއުކުރެވިދާނެކަމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތް ހާލަތުގައި، ނުވަތަ ދައުވާކުރާ ފަރާތުން އެދިފައިވާ ގޮތަށް އެ ދައުވާ ނިމުމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތް ހާލަތުގައި، މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގެ ފަނަރަވަނަ ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ދައުވާގެ ށަރީއަތް ހިންގުމަކާ ނުލައި، ދައުވާއާ ގުޅޭ ގޮތުން ހުށަހެޅިފައިވާ ލިޔެކިޔުމާއި ހެއްކަށް ބިނާކޮށް، އެ ދައުވާގައި ގޮތެއް ކަނޑައަޅައި ހުކުމް ކުރުމަށެވެ.