ގާނޫނީ ރަދީފު
"ވެރިފިކޭށަން އެނެކްސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުއާހަދާއާ އެކުގައި ހިމަނާފައިވާ ''އެނެކްސް އޮން އިމްޕްލިކޭށަންސް އެންޑް ވެރިފިކޭށަން'' އަށެވެ.
"ޖަދުވަލުގައި ބަޔާންކޮށްފައިނުވާ ޑިސްކްރީޓް އޯރގަނިކް ކެމިކަލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އޮކްސައިޑް، ސަލްފައިޑް އަދި މެޓަލް ކާރބަނޭޓްސް ފިޔަވައި ކާރބަންގެ ހުރިހާ ކޮމްޕައުންޑެއް ހިމެނޭ ކެމިކަލް ކޮމްޕައުންޑްތައް ނިސްބަތްވާ ކްލާހުގެ ހުރިހާ ކެމިކަލަކަށެވެ.
(ކ) "ނުރައްކާތެރި ކެމިކަލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެމިކަލް ހަތިޔާރު މަނާކުރުމުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-22) ގެ ޖަދުވަލު 1 ،2 އަދި 3 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ، އޭގެ ކެމިކަލް އެކްށަންގެ ސަބަބުން ފުރާނައަށް ގެއްލުންލިބިދާނެ ނުވަތަ ވަގުތީ ނުކުޅެދުންތެރިކަމެއް ނުވަތަ ދާއިމީ ގެއްލުމެއް އިންސާނުންނަށް ނުވަތަ ޖަނަވާރުންނަށް ކުރިމަތިކުރުވާ ކޮންމެ ކެމިކަލަކަށެވެ. މި މާނައިގައި،އެފަދަ ކެމިކަލެއްގެ އަސްލު ނުވަތަ އުފައްދާ ގޮތް ނުވަތަ އުފައްދާ ފެސިލިޓީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެ ކެމިކަލް އުފެދޭ ނުވަތަ އުފައްދާތަނަކަށް ނުވަތަ ގޮތަކަށް ރިއާޔަތްކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
"ރަޔަޓް ކޮންޓްރޯލް އެޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގާނޫނުގެ އެއްވެސް ޖަދުވަލެއްގައި ނުހިމެނޭ، އިންސާނުންގެ ހިއްސު ތަކަށް އިސާހިތަކު އަސަރުފޯރުވާ ނުވަތަ ޖިސްމާނީގޮތުން ނުކުޅެދުންތެރިކަމެއް ގެނުވާ، އެ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުން ހުއްޓާލުމުން ކުޑަ އިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އާންމު ހާލަތަކަށް މީހާ އަންނަ ކެމިކަލަށެވެ.
"ޕްރިކަރސަރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްވެސް ވިހަ ކެމިކަލެއް އުފެއްދުމަށް އެއްވެސް މަރުހަލާއެއްގައި ބޭނުންކުރާ އެއްވެސް ކެމިކަލް ރިއެކްޓެންޓަކަށެވެ.
"ކެމިކަލް ހަތިޔާރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްޗެހި އެކުގައި ނުވަތަ ވަކިވަކިންނެވެ.
- މުއާހަދާގެ ދަށުން މަނާކުރެވިފައިނުވާ ބޭނުންތަކަށް، އެ ބޭނުންތަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް އެކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ އެކަށީގެންވާ ބާވަތްތައް ފިޔަވައި، އެހެނިހެން ވިހަ ކެމިކަލް އަދި އޭގެ ޕްރިކަރސަރތައް؛
- މި އަކުރުގެ (1) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ވިހަ ކެމިކަލުން މީހަކު މަރާލެވޭފަދަ ގޮތަކަށް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އަނިޔާއެއް ދެވޭގޮތަކަށް، އެ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުން ވިހަ ކެމިކަލް ބޭރުވެގެންދާފަދަ ގޮތަކަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރާއި ވަޒަނާއި، އާލާތްތައް؛
- މި އަކުރުގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރާއި ވަޒަނާއި، އާލާތްތަކާ ސީދާ އެކުގައި ބޭނުންކުރާގޮތަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ އެއްވެސް އެއްޗެއް.
"އޯގަނައިޒޭށަން ފޮރ ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް" ނުވަތަ "އޯގަނައިޒޭށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދަ ކޮންވެންށަން އޮން ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ދަ ޑިވެލޮޕްމަންޓް، ޕްރޮޑަކްށަން، ސްޓޮކްޕައިލިންގ އެންޑް ޔޫސް އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް އެންޑް އޮން ދެއަރ ޑިސްޓްރަކްށަން 1993 ގެ އާޓިކަލް VIII ގެ ދަށުން އެ މުއާހަދާގެ މެންބަރު ގައުމުތަކުން މުއާހަދާ ތަންފީޒުކުރެވޭކަން ކަށަވަރުކުރުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އުފައްދާފައިވާ އޯގަނައިޒޭށަނަށެވެ.
"މުއާހަދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، "ދަ ކޮންވެންށަން އޮން ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ދަ ޑިވެލޮޕްމަންޓް، ޕްރޮޑަކްށަން، ސްޓޮކްޕައިލިންގ އެންޑް ޔޫސް އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް އެންޑް އޮން ދެއަރ ޑިސްޓްރަކްށަން 1993 "އަށެވެ.
"ކެމިކަލް ވެޕަންސް ޔުނިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެމިކަލް ހަތިޔާރު މަނާކުރުމުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-22) ގެ ދަށުން ގާއިމުކުރެވޭ ކެމިކަލް ހަތިޔާރާބެހޭ ކެމިކަލް ވެޕަންސް ޔުނިޓަށެވެ.
"ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޖާގެ މައިންބަފައިން ނުވަތަ ށަރުއީ ބަލަދުވެރިޔަކު ނެތް ހާލަތުގައި ކުއްޖާގެ ބެލެނިވެރިކަން ހަވާލުކުރެވިފައިވާ ފަރާތަށެވެ. އެ ހާލަތުގައިވާ ކުއްޖަކީ ދައުލަތުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިވާ ކުއްޖެއްނަމަ، ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާގެ މާނައިގެ ތެރޭގައި ދައުލަތް ހިމެނޭނެެއެވެ.
"ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޖާގެ މަންމަ ނުވަތަ ބައްޕަ ނުވަތަ ށަރުއީ ބަލަދުވެރިޔާ ނުވަތަ ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާއަށެވެ.
"ޑިޕާޓްމަންޓް އޮފް ނޭށަނަލް ރެޖިސްޓްޒޭ ށަން" ނުވަތަ "ޑިޕާޓްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފަންވާ ކުދިންނާއި، މަރުވާ މީހުންގެ މައުލޫމާތު ރަޖިސްޓަރީކުރުން ހިމެނޭ ގޮތުން ސިވިލް ރެޖިސްޓްރ ށަނާގުޅޭ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމުގެ އާންމު ޒިންމާ ހަވާލުކޮށްފައިވާ ސަރުކާރުގެ އިދާރާއަށެވެ.
"މަރު ސާބިތުކުރިކަމުގެ ލިޔުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ،ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހަކު މަރުވުމުން، އެ މީހާ މަރުވި ގޮތާއި ސަބަބު ބަޔާންކޮށް ކަމާބެހޭ ސިއްހީ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒަކުން ދޫކުރާ ލިޔުމަށެވެ.
"ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭޭ ކާޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި މީހަކީ ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭިނުމަށްޓަކައި ދިވެހި ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށް އުފަންވުމާއި މަރުވުން ރަޖިސްޓަރީކުރުމާއި އުފަންދުވަހުގެ ސެޓްފިކެޓް އަދި ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދ ކާޑު ހެއްދުމާބެހ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-23) ގެ 21 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކުރެވ ކާކުކަން އަންގައިދޭޭ ކާޑު ނުވަތަ ލިޔުމަށެވެ.
"ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ،ވަކި މީހަކީ ކާކުކަން އަންގައިދޭިނުމުގެ ގޮތުން މި ގާނޫނުގެ 20 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކުރާ ހާއްސަ ނަންބަރަށެވެ.
"ވެރިފިކޭށަން އެނެކްސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުއާހަދާއާ އެކުގައި ހިމަނާފައިވާ ''އެނެކްސް އޮން އިމްޕްލިކޭށަންސް އެންޑް ވެރިފިކޭށަން'' އަށެވެ.
"ޖަދުވަލުގައި ބަޔާންކޮށްފައިނުވާ ޑިސްކްރީޓް އޯރގަނިކް ކެމިކަލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އޮކްސައިޑް، ސަލްފައިޑް އަދި މެޓަލް ކާރބަނޭޓްސް ފިޔަވައި ކާރބަންގެ ހުރިހާ ކޮމްޕައުންޑެއް ހިމެނޭ ކެމިކަލް ކޮމްޕައުންޑްތައް ނިސްބަތްވާ ކްލާހުގެ ހުރިހާ ކެމިކަލަކަށެވެ.
(ކ) "ނުރައްކާތެރި ކެމިކަލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެމިކަލް ހަތިޔާރު މަނާކުރުމުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-22) ގެ ޖަދުވަލު 1 ،2 އަދި 3 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ، އޭގެ ކެމިކަލް އެކްށަންގެ ސަބަބުން ފުރާނައަށް ގެއްލުންލިބިދާނެ ނުވަތަ ވަގުތީ ނުކުޅެދުންތެރިކަމެއް ނުވަތަ ދާއިމީ ގެއްލުމެއް އިންސާނުންނަށް ނުވަތަ ޖަނަވާރުންނަށް ކުރިމަތިކުރުވާ ކޮންމެ ކެމިކަލަކަށެވެ. މި މާނައިގައި،އެފަދަ ކެމިކަލެއްގެ އަސްލު ނުވަތަ އުފައްދާ ގޮތް ނުވަތަ އުފައްދާ ފެސިލިޓީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެ ކެމިކަލް އުފެދޭ ނުވަތަ އުފައްދާތަނަކަށް ނުވަތަ ގޮތަކަށް ރިއާޔަތްކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
"ރަޔަޓް ކޮންޓްރޯލް އެޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގާނޫނުގެ އެއްވެސް ޖަދުވަލެއްގައި ނުހިމެނޭ، އިންސާނުންގެ ހިއްސު ތަކަށް އިސާހިތަކު އަސަރުފޯރުވާ ނުވަތަ ޖިސްމާނީގޮތުން ނުކުޅެދުންތެރިކަމެއް ގެނުވާ، އެ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުން ހުއްޓާލުމުން ކުޑަ އިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އާންމު ހާލަތަކަށް މީހާ އަންނަ ކެމިކަލަށެވެ.
"ޕްރިކަރސަރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެއްވެސް ވިހަ ކެމިކަލެއް އުފެއްދުމަށް އެއްވެސް މަރުހަލާއެއްގައި ބޭނުންކުރާ އެއްވެސް ކެމިކަލް ރިއެކްޓެންޓަކަށެވެ.
"ކެމިކަލް ހަތިޔާރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްޗެހި އެކުގައި ނުވަތަ ވަކިވަކިންނެވެ.
- މުއާހަދާގެ ދަށުން މަނާކުރެވިފައިނުވާ ބޭނުންތަކަށް، އެ ބޭނުންތަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް އެކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ އެކަށީގެންވާ ބާވަތްތައް ފިޔަވައި، އެހެނިހެން ވިހަ ކެމިކަލް އަދި އޭގެ ޕްރިކަރސަރތައް؛
- މި އަކުރުގެ (1) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ވިހަ ކެމިކަލުން މީހަކު މަރާލެވޭފަދަ ގޮތަކަށް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އަނިޔާއެއް ދެވޭގޮތަކަށް، އެ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުން ވިހަ ކެމިކަލް ބޭރުވެގެންދާފަދަ ގޮތަކަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރާއި ވަޒަނާއި، އާލާތްތައް؛
- މި އަކުރުގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރާއި ވަޒަނާއި، އާލާތްތަކާ ސީދާ އެކުގައި ބޭނުންކުރާގޮތަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ އެއްވެސް އެއްޗެއް.
"އޯގަނައިޒޭށަން ފޮރ ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް" ނުވަތަ "އޯގަނައިޒޭށަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދަ ކޮންވެންށަން އޮން ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ދަ ޑިވެލޮޕްމަންޓް، ޕްރޮޑަކްށަން، ސްޓޮކްޕައިލިންގ އެންޑް ޔޫސް އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް އެންޑް އޮން ދެއަރ ޑިސްޓްރަކްށަން 1993 ގެ އާޓިކަލް VIII ގެ ދަށުން އެ މުއާހަދާގެ މެންބަރު ގައުމުތަކުން މުއާހަދާ ތަންފީޒުކުރެވޭކަން ކަށަވަރުކުރުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އުފައްދާފައިވާ އޯގަނައިޒޭށަނަށެވެ.
"މުއާހަދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، "ދަ ކޮންވެންށަން އޮން ދަ ޕްރޮހިބިށަން އޮފް ދަ ޑިވެލޮޕްމަންޓް، ޕްރޮޑަކްށަން، ސްޓޮކްޕައިލިންގ އެންޑް ޔޫސް އޮފް ކެމިކަލް ވެޕަންސް އެންޑް އޮން ދެއަރ ޑިސްޓްރަކްށަން 1993 "އަށެވެ.
"ކެމިކަލް ވެޕަންސް ޔުނިޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކެމިކަލް ހަތިޔާރު މަނާކުރުމުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-22) ގެ ދަށުން ގާއިމުކުރެވޭ ކެމިކަލް ހަތިޔާރާބެހޭ ކެމިކަލް ވެޕަންސް ޔުނިޓަށެވެ.
"ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޖާގެ މައިންބަފައިން ނުވަތަ ށަރުއީ ބަލަދުވެރިޔަކު ނެތް ހާލަތުގައި ކުއްޖާގެ ބެލެނިވެރިކަން ހަވާލުކުރެވިފައިވާ ފަރާތަށެވެ. އެ ހާލަތުގައިވާ ކުއްޖަކީ ދައުލަތުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިވާ ކުއްޖެއްނަމަ، ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާގެ މާނައިގެ ތެރޭގައި ދައުލަތް ހިމެނޭނެެއެވެ.
"ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޖާގެ މަންމަ ނުވަތަ ބައްޕަ ނުވަތަ ށަރުއީ ބަލަދުވެރިޔާ ނުވަތަ ގާނޫނީ ބެލެނިވެރިޔާއަށެވެ.
"ޑިޕާޓްމަންޓް އޮފް ނޭށަނަލް ރެޖިސްޓްޒޭ ށަން" ނުވަތަ "ޑިޕާޓްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފަންވާ ކުދިންނާއި، މަރުވާ މީހުންގެ މައުލޫމާތު ރަޖިސްޓަރީކުރުން ހިމެނޭ ގޮތުން ސިވިލް ރެޖިސްޓްރ ށަނާގުޅޭ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމުގެ އާންމު ޒިންމާ ހަވާލުކޮށްފައިވާ ސަރުކާރުގެ އިދާރާއަށެވެ.
"މަރު ސާބިތުކުރިކަމުގެ ލިޔުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ،ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހަކު މަރުވުމުން، އެ މީހާ މަރުވި ގޮތާއި ސަބަބު ބަޔާންކޮށް ކަމާބެހޭ ސިއްހީ ހިދުމަތްދޭ މަރުކަޒަކުން ދޫކުރާ ލިޔުމަށެވެ.
"ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭޭ ކާޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި މީހަކީ ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭިނުމަށްޓަކައި ދިވެހި ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށް އުފަންވުމާއި މަރުވުން ރަޖިސްޓަރީކުރުމާއި އުފަންދުވަހުގެ ސެޓްފިކެޓް އަދި ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދ ކާޑު ހެއްދުމާބެހ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2022-23) ގެ 21 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކުރެވ ކާކުކަން އަންގައިދޭޭ ކާޑު ނުވަތަ ލިޔުމަށެވެ.
"ދިވެހިރައްޔިތެއްކަން އަންގައިދޭ ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ،ވަކި މީހަކީ ކާކުކަން އަންގައިދޭިނުމުގެ ގޮތުން މި ގާނޫނުގެ 20 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކުރާ ހާއްސަ ނަންބަރަށެވެ.