ގާނޫނީ ރަދީފު
"ހިޔާނާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ތިމާގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ނުވަތަ ތިމާގެ ހަވާލުގައިވާ އެހެން ފަރާތެއްގެ އެއްޗެއް ނުބައި ނިޔަތެއްގެ އޭގެ ވެރިފަރާތުގެ އިޒުނަޔާ ނުލައި ބޭނުންކުރުން، ނުވަތަ އެއެއްޗަކަށް ބަދަލު ގެނައުން، ނުވަތަ ނައްތާލުން، ނުވަތަ އެފަރާތުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތާ ހިލާފަށް ގެންގުޅުމެވެ. އާންމު ތަނަކުން ހޮވާ އެއްޗެއް އެފަދަ ތަކެތި ދައްކަންޖެހޭ ފަރާތަށް ނުދައްކާ ހުރުމާއި، މީޓަރަށް ނާރާގޮތަށް ކަރަންޓް ބޭނުންކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ ހިޔާނާތެވެ. ކަނޑައެޅިފައިވާ ގަވާއިދު ތަކެއްގެ މަތިން ބެލެއްހެޓުމަށް މީހަކާ ހަވާލުވެފައިވާ މުދަލެއް ހަމައަށް ހުރިތޯ ބަލާއިރު، އެމުދާ ހުންނަންވީ ވަރަށް ނެތިފައި، އެމުދާ ބަލަހައްޓަން ޖެހިފައިވާ ގަވާއިދާ ހިލާފު ވެފައިވާކަން ސާބިތު ވުމާއެކު، އެމުދާ މަދުވާން ޖެހުނު ގޮތެއް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭނަމަ ބެލޭނީ ހިޔާނާތްތެރިވީ ކަމުގައެވެ.
"ރޭޕްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެމީހެއްގެ ރުހުމަކާނުލައި، އަންހެނެއްގެ ކުރިމަތިފަރާތަށް ނުވަތަ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުން ނުވަތަ ފިރިހެނެއްގެ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ. އެދުން ފުދުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ.
"އާޓިފިށަލްކޮށް ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެހި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮންޓްރޯލްކޮށްފައިވާ މާހައުލެއްގައި ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެއްސާއި، އޭގެ ބައިތަކަށެވެ.
"އަންސޮލިސިޓަޑް ޕްރޮޕޯޒަލް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ "ބިޑްކުރުމުގެ ދައުވަތަކާ ނުލައި ސަރުކާރަށް ޕްރޮޕޯޒަލް ހުށަހެޅުމުގެ އުސޫލު" އަށާއ،ި އެ އުސޫލަށް ގެނެވޭ އެންމެހައި އިސްލާހުތަކާއ،ި އެ އުސޫލު އިސްލާހުކޮށް އަލަށް އެކުލަވައިލެވޭ އެންމެހައި އުސޫލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކުރާ ރަށްރަށާއ،ި އިދާރީގޮތުން ހިންގުން ވަކިކުރެވިފައިވާ އަވަށްތަކަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ސީވޭޖް ޓްރީޓްމަންޓް ޕްލާންޓް" ނުވަތަ "ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ނަރުދަ މާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުނ،ް އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ވާރކް ވިސާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ދާއިރާއަކުން ހަމަޖައްސާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން، ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދައިގެން، ރާއްޖެއަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް އަންނަ ބިދޭސީއަކު އޭނާ މަސައްކަތްކުރުމަށް ރާއްޖޭގައި ހުއްދަކޮށްފައިވާ މުއްދަތަށް ރާއްޖޭގައި ހުރުމަށް ދެވޭ ހުއްދައަށެވެ.
".ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރު ގައުމެއްގައި ކޮށްފައިވާ ހުކުމެއް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރެވޭނެކަމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހާލަތްތަކުގައި، އެފަދަ ހުކުމް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަލައިގަނެ ތަންފީޒުކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ތެއްތިރީސްވަނަ ބާބު "ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމްތައްދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.
"ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އުފައްދައިފައިވާ އަދި އުފައްދާ އެންމެހައި އޮފީސްތަކަށެވެ.
"ކުށުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ އެންމެހައި ބާވަތެއްގެ ޖިސްމާނީ އަނިޔާއާއ،ި ނަފްސާނީ އަނިޔާއާއ،ި ގޯނާގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނާއި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ މަންފާއެއް ހާސިލުކުރުމަށް ޓަކައި ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ކުއްޖާގެ ހެދިބޮޑުވުމަށް އަސަރުކުރުވާފަދަ ގޮތަކަށް ހިންގާ ލާއިންސާނީ އަމަލުތަކުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނަށެވެ.
"އަޅައިލުމާއި ރައްކައުތެރިކަން ބޭނުންވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 69 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކުދިންނަށެވެ. އެއީ:
- އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިނުވާ ގޮތަށް އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލާފައިވާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ކުއްޖާއަށް ރައްކާތެރި މާހައުލެއް ގާއިމުކޮށްދިނުމަށް އިހުމާލުވެފައިވާ ބެލެނިވެރިންނާއެކު ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ބެލެނިވެރިންގެ ފަރާތުން ނަފްސާނީ ނުވަތަ ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބެމުންދާ ކުދިން؛
- މަސްތުވާ އެއްޗަކަށް ދެވިހިފާފައިވާ، އެކަމަށް ފަރުވާހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތިފައިވާ ކުދިން؛
- އެކްސްޕްލޮއިޓޭށަންގެ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށްވެފައިވާ ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށް ވެދާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ގެއްލުމެއް ކުރިމަތިކޮށްފާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ނުވަތަ އެފަދަ މާހައުލަކަށް ތައާރުފުކުރެވިދާނެ ހާލަތެއް ނުވަތަ ހާލަތްތަކެއް މެދުވެރިވެފައިވާ ކުދިން؛
- އިހުމާލުވުމުގެ ސަބަބުން ޖިސްމާނީގޮތުން ނުވަތަ ނަފްސާނީގޮތުން ގެއްލުންވެފައިވާ ކުދިން.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވެރިފަރާތުގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތައް އަދާކުރާ ނުވަތަ ވެރިފަރާތުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާކަމަށް ބުނ،ާ ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފަރާތުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ވެރިފަރާތުގެ ބާރުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގެ އިލްތިޒާމުތައް ގަބޫލުކުރާ ފަރާތާއ،ި ވެރިފަރާތާ އެހެން ފަރާތަކާ ގުޅިފައިވާ ފަރާތް ނުވަތަ ފަރާތްތައް، ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސެއްގެ މެނޭޖަރަށް، ނުވަތަ ޑިރެކްޓަރަށ،ް ނުވަތަ ސެކްރެޓަރީއަށެވެ.
"ޖިނާއީ މައްސަލަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނުވަތަ ބޭރު ގައުމެއްގައި ހިނގާ ކުށަކާ ގުޅިގެން ހިންގާ ޖިނާއީ ތަހުގީގެއް ނުވަތަ ޖިނާއީ ށަރީއަތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ތަހުގީގަކާ ނުވަތަ ށަރީއަތަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމަކަށެވެ.
"ސީވާދިނަސް ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ސަލާމަތާބެހޭ ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިތޯ ސަރވޭ ކުރުމަށްފަހު، އުޅަނދުގައި ސަލާމަތީގޮތުން ހުރުން ލާޒިމުވާ ތަކެއްޗާއި ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިނަމަ، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ސަލާމަތީ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޮންވެންށަން އޮން ލޯޑް ލައިންސް 1966 ގެ ދަށުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރު ސަރވޭކުރުމަށްފަހު، އެ އުޅަނދަކުން މުދާ އުފުލޭނެ މިންވަރު ބަޔާންކޮށްފައި ދޫކުރާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ހިޔާނާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ތިމާގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ނުވަތަ ތިމާގެ ހަވާލުގައިވާ އެހެން ފަރާތެއްގެ އެއްޗެއް ނުބައި ނިޔަތެއްގެ އޭގެ ވެރިފަރާތުގެ އިޒުނަޔާ ނުލައި ބޭނުންކުރުން، ނުވަތަ އެއެއްޗަކަށް ބަދަލު ގެނައުން، ނުވަތަ ނައްތާލުން، ނުވަތަ އެފަރާތުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތާ ހިލާފަށް ގެންގުޅުމެވެ. އާންމު ތަނަކުން ހޮވާ އެއްޗެއް އެފަދަ ތަކެތި ދައްކަންޖެހޭ ފަރާތަށް ނުދައްކާ ހުރުމާއި، މީޓަރަށް ނާރާގޮތަށް ކަރަންޓް ބޭނުންކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ ހިޔާނާތެވެ. ކަނޑައެޅިފައިވާ ގަވާއިދު ތަކެއްގެ މަތިން ބެލެއްހެޓުމަށް މީހަކާ ހަވާލުވެފައިވާ މުދަލެއް ހަމައަށް ހުރިތޯ ބަލާއިރު، އެމުދާ ހުންނަންވީ ވަރަށް ނެތިފައި، އެމުދާ ބަލަހައްޓަން ޖެހިފައިވާ ގަވާއިދާ ހިލާފު ވެފައިވާކަން ސާބިތު ވުމާއެކު، އެމުދާ މަދުވާން ޖެހުނު ގޮތެއް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭނަމަ ބެލޭނީ ހިޔާނާތްތެރިވީ ކަމުގައެވެ.
"ރޭޕްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެމީހެއްގެ ރުހުމަކާނުލައި، އަންހެނެއްގެ ކުރިމަތިފަރާތަށް ނުވަތަ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުން ނުވަތަ ފިރިހެނެއްގެ ފުރަގަސްފަރާތަށް ފިރިހެނެއްގެ ޖިންސީ ގުނަވަން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގުނަވަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކިތަންމެ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ. އެދުން ފުދުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ.
"އާޓިފިށަލްކޮށް ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެހި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮންޓްރޯލްކޮށްފައިވާ މާހައުލެއްގައި ހައްދައިފައިވާ ގަސްގަހާގެއްސާއި، އޭގެ ބައިތަކަށެވެ.
"އަންސޮލިސިޓަޑް ޕްރޮޕޯޒަލް ޕޮލިސީ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނ،ީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކޮށްފައިވާ "ބިޑްކުރުމުގެ ދައުވަތަކާ ނުލައި ސަރުކާރަށް ޕްރޮޕޯޒަލް ހުށަހެޅުމުގެ އުސޫލު" އަށާއ،ި އެ އުސޫލަށް ގެނެވޭ އެންމެހައި އިސްލާހުތަކާއ،ި އެ އުސޫލު އިސްލާހުކޮށް އަލަށް އެކުލަވައިލެވޭ އެންމެހައި އުސޫލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ށާއިއުކުރާ ރަށްރަށާއ،ި އިދާރީގޮތުން ހިންގުން ވަކިކުރެވިފައިވާ އަވަށްތަކަށާއި ސަރަހައްދުތަކަށެވެ.
"ސީވޭޖް ޓްރީޓްމަންޓް ޕްލާންޓް" ނުވަތަ "ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ނަރުދަ މާގެ ނިޒާމުން ބޭރުވާ ނަޖިހާއި ނަޖިސް ފެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބޭރުކުރުމުނ،ް އެ ތަނުގެ ތިމާވެށްޓަށް ނުވަތަ ދިރުމަކަށް ގެއްލުންނުވާ މިންވަރަށް ނަޖިހާއި ނަޖިސްފެން ސާފުކުރާ ނިޒާމަށެވެ.
"ވާރކް ވިސާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ދާއިރާއަކުން ހަމަޖައްސާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން، ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދައިގެން، ރާއްޖެއަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް އަންނަ ބިދޭސީއަކު އޭނާ މަސައްކަތްކުރުމަށް ރާއްޖޭގައި ހުއްދަކޮށްފައިވާ މުއްދަތަށް ރާއްޖޭގައި ހުރުމަށް ދެވޭ ހުއްދައަށެވެ.
".ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރު ގައުމެއްގައި ކޮށްފައިވާ ހުކުމެއް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރެވޭނެކަމަށް މަދަނީ އިޖުރާއަތުގެ ގާނޫނު (ގާނޫނު ނަންބަރު 2021-32) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހާލަތްތަކުގައި، އެފަދަ ހުކުމް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަލައިގަނެ ތަންފީޒުކުރުމަށް މި ގާނޫނުގެ ތެއްތިރީސްވަނަ ބާބު "ބޭރު ގައުމުތަކުގެ ހުކުމްތައްދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަންފީޒުކުރުން" ގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ދަށުން އެ ހުކުމް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ.
"ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އުފައްދައިފައިވާ އަދި އުފައްދާ އެންމެހައި އޮފީސްތަކަށެވެ.
"ކުށުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ އެންމެހައި ބާވަތެއްގެ ޖިސްމާނީ އަނިޔާއާއ،ި ނަފްސާނީ އަނިޔާއާއ،ި ގޯނާގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނާއި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ މަންފާއެއް ހާސިލުކުރުމަށް ޓަކައި ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ކުއްޖާގެ ހެދިބޮޑުވުމަށް އަސަރުކުރުވާފަދަ ގޮތަކަށް ހިންގާ ލާއިންސާނީ އަމަލުތަކުގެ ށިކާރައަކަށް ވެފައިވާ ކުދިންނަށެވެ.
"އަޅައިލުމާއި ރައްކައުތެރިކަން ބޭނުންވާ ކުދިން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 69 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކުދިންނަށެވެ. އެއީ:
- އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިނުވާ ގޮތަށް އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލާފައިވާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް ނުވަތަ ކުއްޖާއަށް ރައްކާތެރި މާހައުލެއް ގާއިމުކޮށްދިނުމަށް އިހުމާލުވެފައިވާ ބެލެނިވެރިންނާއެކު ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ބެލެނިވެރިންގެ ފަރާތުން ނަފްސާނީ ނުވަތަ ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބެމުންދާ ކުދިން؛
- މަސްތުވާ އެއްޗަކަށް ދެވިހިފާފައިވާ، އެކަމަށް ފަރުވާހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތިފައިވާ ކުދިން؛
- އެކްސްޕްލޮއިޓޭށަންގެ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށްވެފައިވާ ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއްގެ ށިކާރައަކަށް ވެދާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިން؛
- ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުވަތަ އިޖްތިމާއީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ގެއްލުމެއް ކުރިމަތިކޮށްފާނެ މާހައުލެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ ނުވަތަ އެފަދަ މާހައުލަކަށް ތައާރުފުކުރެވިދާނެ ހާލަތެއް ނުވަތަ ހާލަތްތަކެއް މެދުވެރިވެފައިވާ ކުދިން؛
- އިހުމާލުވުމުގެ ސަބަބުން ޖިސްމާނީގޮތުން ނުވަތަ ނަފްސާނީގޮތުން ގެއްލުންވެފައިވާ ކުދިން.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ވެރިފަރާތުގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތައް އަދާކުރާ ނުވަތަ ވެރިފަރާތުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާކަމަށް ބުނ،ާ ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފަރާތުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ވެރިފަރާތުގެ ބާރުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގެ އިލްތިޒާމުތައް ގަބޫލުކުރާ ފަރާތާއ،ި ވެރިފަރާތާ އެހެން ފަރާތަކާ ގުޅިފައިވާ ފަރާތް ނުވަތަ ފަރާތްތައް، ނުވަތަ ގާނޫނީ ށަހްސެއްގެ މެނޭޖަރަށް، ނުވަތަ ޑިރެކްޓަރަށ،ް ނުވަތަ ސެކްރެޓަރީއަށެވެ.
"ޖިނާއީ މައްސަލަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނުވަތަ ބޭރު ގައުމެއްގައި ހިނގާ ކުށަކާ ގުޅިގެން ހިންގާ ޖިނާއީ ތަހުގީގެއް ނުވަތަ ޖިނާއީ ށަރީއަތެއް ނުވަތަ އެފަދަ ތަހުގީގަކާ ނުވަތަ ށަރީއަތަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމަކަށެވެ.
"ސީވާދިނަސް ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ސަލާމަތާބެހޭ ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިތޯ ސަރވޭ ކުރުމަށްފަހު، އުޅަނދުގައި ސަލާމަތީގޮތުން ހުރުން ލާޒިމުވާ ތަކެއްޗާއި ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ހުރިނަމަ، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ސަލާމަތީ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންޓަރނޭށަނަލް ކޮންވެންށަން އޮން ލޯޑް ލައިންސް 1966 ގެ ދަށުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރު ސަރވޭކުރުމަށްފަހު، އެ އުޅަނދަކުން މުދާ އުފުލޭނެ މިންވަރު ބަޔާންކޮށްފައި ދޫކުރާ، މުއްދަތު ހަމަނުވާ ބަރުމަރުކާ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.