ގާނޫނީ ރަދީފު
"ކުއްޔަށްދޭ ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުލީގެ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ކަނޑައެޅޭ މުއްދަތަކަށް ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތުން ބޭނުންކުރުމަށް ޓަކައި ލިބިދެވޭ ތަނަކަށެވެ.
"ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުލީގެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ދިރިއުޅުމަށް ޓަކައި ކުއްޔަށްދޭ ތަނެއް ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތަށެވެ.
"ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ނުވަތަ އިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ކުއްޔަށް ދިނުމުގެ ހުއްދަ ދީފައިވާ ކޮންމެ ފަރާތަކަށެވެ.
"ކުލީގެ އެއްބަސްވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތާއި ކުއްޔަށް ހިފާ ފަރާތާ ދެމެދުގައި ވެވޭ އެއްބަސްވުމާއި، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ޖަދުވަލުތަކާއި، އެހެން އެއްބަސްވުމަކުން ކުއްޔަށް ދިނުމަށް ވެވޭ އެއްބަސްވުމަށް ބަދަލެއް ގެނައުމަށް ނުވަތަ އުނިއިތުރެއް ގެނައުމަށް ވެވޭ އެއްބަސްވުންތަކާއި، އެ އެއްބަސްވުންތަކާއި، އެ އެއްބަސްވުންތަކާ ގުޅޭ ޖަދުވަލުތަކުގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ލިޔެކިޔުން ހިމެނޭ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.
"ކުއްޔަށްދިނުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދިރިއުޅުމަށް ޓަކައި ކުއްޔަށްދޭ ތަނެއް،ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތާއި ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތުން އެއްބަސްވާ އަގަކަށް އަދި އެއްބަސްވާ މުއްދަތަކަށް ކުއްޔަށްދޭ ތަން، ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތަށް މިލްކުވެރިކަން ނަގުލުވުމެއްނެތި ބޭނުންކުރުމުގެ ހައްގުލިބިދިނުމަށެވެ.
"ނައްތައިލެވޭނެ ފަދަ ތަކެތި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތަހުގީގު ކުރަމުންދާ މައްސަލައަކާ ގުޅިގެން ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހަށް ގެންނަ ލިޔެކިޔުމުގެ ނަކަލުގެ ތެރެއިން އެ އެއްޗެއް ނައްތައިލުމުގެ ސަބަބުން ތަހުގީގަށް ނުވަތަ މައްސަލައިގެ ތަހުގީގު ފައިލުގައި ހިމެނޭ ލިޔެކިޔުމަށް އަސަރު ނުކުރާނެ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ވިސްލްބްލޯކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކާކުކަން ނޭނގޭގޮތަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުމަށެވެ.
"ތަހުގީގު މަޖިލިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ކުރިޔަށްގެންދާ ތަހުގީގެއްގައި ސުވާލުކުރެވޭ މީހުންނާ ސުވާލުކުރުން ކުރިޔަށްގެންދާ ތަނަށެވެ.
"ހެއްކާބެހޭ ގާނޫނު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހެއްކާ ބެހޭ ކަންކަން ބަޔާންކުރާ ގާނޫނު ނުވަތަ ގާނޫނުތަކަށެވެ.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަމިއްލަ ތަނަކާ ގުޅޭގޮތުންނަމަ، އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތަށެވެ. ކުއްޔަށްދީފައިވާ ތަނަކާ ގުޅޭގޮތުންނަމަ، އެ ތަން ކުއްޔަށް ހިފައިފައިވާ ފަރާތަށެވެ. އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ވަކި ޔުނިޓެއް ނުވަތަ ބައެއްނަމަ، އެ ޔުނިޓެއް ނުވަތަ ބައެއްގެ ވެރިފަރާތަށެވެ. އަދި އެއިން އެއްވެ ސް ފަރާތެއް އެއިން ތަނެއްގައި ނެތް ހާލަތެއްގައިނަމަ ނުވަތަ އެނޫން ހާލަތެއްގައިނަމަ، އެ ތަނެއްގައި ދިރިއުޅޭ ނުވަތަ އެ ތަނަކާ އެ ވަގުތަކު ހަވާލުވެހުރި ފަރާތް ވެސް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"އަމަލު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައިހަރަކާތްތެރިވާ މުވައްޒަފ،ު އޭނާގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާގައި، ކުޑަކުދިންގެ ހައްގަކާ ގުޅުންހުރި، ކޮށްގެން ނުވާނެ ކަންކަމާއި ނުވަތ/ައަދި ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލުމަށެވެ.
"އަމަލު ހިންގި ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަމަލު ހިނގާ ހިނދު، އެ އަމަލާގުޅުންހުރި ވާގިއާއެއް ނުވަތަ މާއްދީ ހެއްކެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ހުރި ކޮންމެ ތަނަކަށެވެ.
"ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ މުވައްޒަފު ހިންގާ އަމަލު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 115 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) ގެ ދަށުން ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ތަހުގީގު ކުރާ ކަންކަމަށެވެ.
"މަސްލަހަތު ހިމާޔަތްކޮށްދޭ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ތަހުގީގު ކުރަމުންދާ މައްސަލައެއް ރައްދުވާ ފަރާތެއްގެ ނުވަތަ ސުވާލުކުރެވެމުންދާ ފަރާތެއްގެ މަސްލަހަތު ހިމާޔަތް ކޮށްދެވޭނެ ކަމަށް އޭނާ ކަނޑައަޅ،ާ އުމުރުން 18 (އަށާރަ) އަހަރުން މަތީގެ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
"މައްސަލަ ރައްދުވާ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ އިދާރާއަކާ ދެކޮޅަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅިފައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ އިދާރާއާ ދެކޮޅަށް ނުވަތަ މުވައްޒަފާ ދެކޮޅަށް މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން އެ ވަގުތަކު ތަހުގީގު ހިންގެމުންދާ މުވައްޒަފާއި، އެ ވަގުތަކާ ހަމައަށް އެ ތަހުގީގަކާ ގުޅިގެން އެ ފަރާތެއްގެ މައްޗަށް އިތުރަށް ތަހުގީގު ކުރިޔަށް ނުގެންދިއުމަށް ނުވަތަ ފިޔަވަޅެއް ނޭޅުމަށް ނިންމޭ ފަރާތްތައް ފިޔަވައި އެ ތަހުގީގަކާ ގުޅިގެން ފިޔަވަޅެއް އަޅައިފައިނުވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ކުއްޔަށްދޭ ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުލީގެ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ކަނޑައެޅޭ މުއްދަތަކަށް ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތުން ބޭނުންކުރުމަށް ޓަކައި ލިބިދެވޭ ތަނަކަށެވެ.
"ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުލީގެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ދިރިއުޅުމަށް ޓަކައި ކުއްޔަށްދޭ ތަނެއް ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތަށެވެ.
"ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ނުވަތަ އިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ކުއްޔަށް ދިނުމުގެ ހުއްދަ ދީފައިވާ ކޮންމެ ފަރާތަކަށެވެ.
"ކުލީގެ އެއްބަސްވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތާއި ކުއްޔަށް ހިފާ ފަރާތާ ދެމެދުގައި ވެވޭ އެއްބަސްވުމާއި، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ޖަދުވަލުތަކާއި، އެހެން އެއްބަސްވުމަކުން ކުއްޔަށް ދިނުމަށް ވެވޭ އެއްބަސްވުމަށް ބަދަލެއް ގެނައުމަށް ނުވަތަ އުނިއިތުރެއް ގެނައުމަށް ވެވޭ އެއްބަސްވުންތަކާއި، އެ އެއްބަސްވުންތަކާއި، އެ އެއްބަސްވުންތަކާ ގުޅޭ ޖަދުވަލުތަކުގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި ލިޔެކިޔުން ހިމެނޭ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.
"ކުއްޔަށްދިނުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދިރިއުޅުމަށް ޓަކައި ކުއްޔަށްދޭ ތަނެއް،ކުއްޔަށްދޭ ފަރާތާއި ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތުން އެއްބަސްވާ އަގަކަށް އަދި އެއްބަސްވާ މުއްދަތަކަށް ކުއްޔަށްދޭ ތަން، ކުއްޔަށްހިފާ ފަރާތަށް މިލްކުވެރިކަން ނަގުލުވުމެއްނެތި ބޭނުންކުރުމުގެ ހައްގުލިބިދިނުމަށެވެ.
"ނައްތައިލެވޭނެ ފަދަ ތަކެތި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތަހުގީގު ކުރަމުންދާ މައްސަލައަކާ ގުޅިގެން ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހަށް ގެންނަ ލިޔެކިޔުމުގެ ނަކަލުގެ ތެރެއިން އެ އެއްޗެއް ނައްތައިލުމުގެ ސަބަބުން ތަހުގީގަށް ނުވަތަ މައްސަލައިގެ ތަހުގީގު ފައިލުގައި ހިމެނޭ ލިޔެކިޔުމަށް އަސަރު ނުކުރާނެ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ވިސްލްބްލޯކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކާކުކަން ނޭނގޭގޮތަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުމަށެވެ.
"ތަހުގީގު މަޖިލިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ކުރިޔަށްގެންދާ ތަހުގީގެއްގައި ސުވާލުކުރެވޭ މީހުންނާ ސުވާލުކުރުން ކުރިޔަށްގެންދާ ތަނަށެވެ.
"ހެއްކާބެހޭ ގާނޫނު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހެއްކާ ބެހޭ ކަންކަން ބަޔާންކުރާ ގާނޫނު ނުވަތަ ގާނޫނުތަކަށެވެ.
"ވެރިފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަމިއްލަ ތަނަކާ ގުޅޭގޮތުންނަމަ، އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތަށެވެ. ކުއްޔަށްދީފައިވާ ތަނަކާ ގުޅޭގޮތުންނަމަ، އެ ތަން ކުއްޔަށް ހިފައިފައިވާ ފަރާތަށެވެ. އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ވަކި ޔުނިޓެއް ނުވަތަ ބައެއްނަމަ، އެ ޔުނިޓެއް ނުވަތަ ބައެއްގެ ވެރިފަރާތަށެވެ. އަދި އެއިން އެއްވެ ސް ފަރާތެއް އެއިން ތަނެއްގައި ނެތް ހާލަތެއްގައިނަމަ ނުވަތަ އެނޫން ހާލަތެއްގައިނަމަ، އެ ތަނެއްގައި ދިރިއުޅޭ ނުވަތަ އެ ތަނަކާ އެ ވަގުތަކު ހަވާލުވެހުރި ފަރާތް ވެސް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"އަމަލު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައިހަރަކާތްތެރިވާ މުވައްޒަފ،ު އޭނާގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާގައި، ކުޑަކުދިންގެ ހައްގަކާ ގުޅުންހުރި، ކޮށްގެން ނުވާނެ ކަންކަމާއި ނުވަތ/ައަދި ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލުމަށެވެ.
"އަމަލު ހިންގި ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އަމަލު ހިނގާ ހިނދު، އެ އަމަލާގުޅުންހުރި ވާގިއާއެއް ނުވަތަ މާއްދީ ހެއްކެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ހުރި ކޮންމެ ތަނަކަށެވެ.
"ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ މުވައްޒަފު ހިންގާ އަމަލު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނު ނަންބަރު 2019-19 (ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ 115 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) ގެ ދަށުން ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ތަހުގީގު ކުރާ ކަންކަމަށެވެ.
"މަސްލަހަތު ހިމާޔަތްކޮށްދޭ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޗިލްޑްރަންސް އޮމްބަޑްސްޕަރސަންގެ އޮފީހުން ތަހުގީގު ކުރަމުންދާ މައްސަލައެއް ރައްދުވާ ފަރާތެއްގެ ނުވަތަ ސުވާލުކުރެވެމުންދާ ފަރާތެއްގެ މަސްލަހަތު ހިމާޔަތް ކޮށްދެވޭނެ ކަމަށް އޭނާ ކަނޑައަޅ،ާ އުމުރުން 18 (އަށާރަ) އަހަރުން މަތީގެ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
"މައްސަލަ ރައްދުވާ ފަރާތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ އިދާރާއަކާ ދެކޮޅަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅިފައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ރައްކައުތެރިކޮށްދިނުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ އިދާރާއާ ދެކޮޅަށް ނުވަތަ މުވައްޒަފާ ދެކޮޅަށް މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން އެ ވަގުތަކު ތަހުގީގު ހިންގެމުންދާ މުވައްޒަފާއި، އެ ވަގުތަކާ ހަމައަށް އެ ތަހުގީގަކާ ގުޅިގެން އެ ފަރާތެއްގެ މައްޗަށް އިތުރަށް ތަހުގީގު ކުރިޔަށް ނުގެންދިއުމަށް ނުވަތަ ފިޔަވަޅެއް ނޭޅުމަށް ނިންމޭ ފަރާތްތައް ފިޔަވައި އެ ތަހުގީގަކާ ގުޅިގެން ފިޔަވަޅެއް އަޅައިފައިނުވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.