ގާނޫނީ ރަދީފު
އެއްމެ ފަހުގެ
ލިބިފައިވާ ހުރިހާ ހެއްކެއްގެ ބުރަދަނަށް ބަލައި ސާބިތުކޮށްދިނުން
"ލިބިފައިވާ ހުރިހާ ހެއްކެއްގެ ބުރަދަނަށް ބަލައި ސާބިތުކޮށްދިނުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ސާފު އަދި ގަބޫލުކުރެވޭ ހެކީގެ މިންގަނޑަށް ވުރެ ދަށު މިންގަނޑެއްގައިވާ ހެއްކެއް އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ލިބިފައިވާ ހެއްކަށް ބަލާއިރު ސާބިތުކުރަން ބޭނުންވާ ކަންތައް އެއީ ދޮގަކަށް ވުމަށްވުރެ ތެދަކަށްވުން ގާތް ކަމަށް ދައްކައިދިނުމެވެ.
އަންހެނާގެ އިއްދަ
"އަންހެނާގެ އިއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ: (1) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުވާ އުމުރުގެ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި، އެ އަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، އަދި ވަރިކުރިއިރު އޭނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ނުވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން 3 ހައިޒާއި 3 ތުހުރު ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (2) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުނުވާ ނުވަތަ ހައިޒުވުން ހުއްޓިފައިވާ އަންހެނަކު ކަމުގައިވާނަމަ، އަދި އެއަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 3 މަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (3) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ވާނަމަ، އޭނާ ވިހެއުމާ ހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު، ނުވަތަ ހައްޔަރުގައި އިންއިނުން، ނިމުމަކަށް އައުމާހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (4) އަންހެނަކު ކާވެނި ކޮށްގެން ހުއްޓައި، ނުވަތަ ރަޖުއީ ވަރިއެއްގެ އިއްދައިގައި އިންދައި، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވާ ހާލަތުގައި، އެ އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައި ކަމަށް ނުވާނަމަ، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 4 މަހާއި 10 ދުވަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތަށެވެ.
މީހާ
"މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ފުރާނަ އެޅިގެންވާ ހާލު އުފަންވާ އިންސާނާއާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ނުވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރާއި ޕާޓްނަރށިޕްތަކާއި އަދި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިނުވާ ޖަމާއަތްތަކަށެވެ.
ޖިނާއީ ބަންދު
"ޖިނާއީ ބަންދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދައުލަތުގެ ބަންދެއްގައި، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނޭ ގޮތުން ހުންނަ ހުރުމަށެވެ: (1) ށަރީއަތަށް ހާޒިރުކުރުމުގެ ކުރިން ޖަލުގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ ހައްޔަރުކުރުމަށްފަހު ބަންދުގައި ބެހެއްޓޭ ބެހެއްޓުން؛ (2) ކަނޑައެޅޭ ހުކުމެއްގެ ދަށުން ޖަލުގައި ނުވަތަ މީހުން ބަންދުކުރާ މަރުކަޒެއްގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ (3) ވަކި މީހެއްގެ ބެލެހެއްޓުމުގެ ދަށުން ނުވަތަ ޕެރޯލުގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ދޫކުރުން؛ ނުވަތަ (4) ގޭގައިބަންދުކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން؛ ނުވަތަ (5) ޕްރޮބޭށަނަށް ދޫކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން.
ވެރިފަރާތް
"ވެރިފަރާތް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ އެ މުދަލުގެ މައްޗަށް ގާނޫނީ ހައްގު އޮތް ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ
"އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ނުވަތަ "އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.
އިންތިޒާމުކުރި މީހާ
"އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ނުވަތަ "އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.
ރަސްމީ އިދާރާ
"ރަސްމީ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނީ ގޮތުން، ނުވަތަ ށަރުއީ ގޮތުން ނުވަތަ އިދާރީ ގޮތުން ނުވަތަ ރަސްމީ އިދާރާއެއްގައި ނުވަތަ ހުވައެއްގެ މަތީގައި ދެވޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ދީފައިވާ މުވައްޒަފެއްގެ ކުރިމަތީގައި، ހިންގޭ މަޖިލިސްތަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ރެފްރީންނާއި އެގްޒަމިނަރުންނާއި ކޮމިށަނަރުންނާއި ނޯޓަރީންނާއި އެ މަޖިލިސްތަކާ ގުޅިގެން، މީހަކު ދޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ލިބިގެންވާ އެހެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު
"ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު" އަށް ދީފައިވަނީ މި ގާނޫނުގެ 510 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގައި ދީފައިވާ މާނަކުރުމެވެ.
ކުށްކުރި މީހާ
"ކުށްކުރި މީހާ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ ކުށެއް ސާބިތުވެފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
ހަޑިހުތުރު
އެއްޗެއް ނުވަތަ ތަމްސީލެއް ނުވަތަ ހުށަހަޅައިދޭ ހަރަކާތްތަކެއް "ހަޑިހުތުރު" ކަމަށް ބެލެވެނީ ދިވެހި މުޖްތަމައުގެ އާންމު މީހަކު، ދިވެހި މުޖްތަމައުގެ މިހާރުގެ މީހުން ގަބޫލުކުރާ އާންމު ހަމަތަކުގެ އަލީގައި އެ އެއްޗެއް ބެލުމަށްފަހު އަންނަނިވި ގޮތްތަކުން ކުރެ ގޮތަކަށް، އެ އެއްޗަކާ މެދު ނުވަތަ އެ ކަމަކާ މެދު ދެކޭނެ ނަމައެވެ: (1) މުޅި އެއްޗަށް ނިސްބަތްކުރާއިރު، އެ އެއްޗަކީ ނުވަތަ އެ ހުށަހެޅުމަކީ ނުވަތަ އެ ތަމްސީލަކީ ށަހުވާނީ މަސްލަހަތެއް އެކުލެވިގެންވާ އެއްޗެއްކަމުގައި ގަބޫލުކުރުން؛ ނުވަތަ (2) ކަނޑައެޅިގެން ހުތުރުވާ ގޮތަށް، ށަހުވާނީ އަމަލުތައް ރަމްޒުކޮށްދޭ ނުވަތަ ތަމްސީލުކޮށްދޭ އެއްޗަކަށްވުން.
މަގްސަދުގެ ރުކުން
ކުށެއްގެ "މަގްސަދުގެ ރުކުން" ތަކުގެ ތެރޭގައި، އެ ކުށް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، އެ މާނަކުރުމުގައި އަމަލުގެ ރުކުނާއި، ހާލަތުގެ ރުކުނާއި، ނަތީޖާގެ ރުކުން ހިމެނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މަގްސަދުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރޭގައި، ކުށުގެ ނިޔަތުގެ ރުކުންތަކެއް ނުހިމެނެއެވެ.
ދައުވާކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ދިފާއު
"ދައުވާކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ދިފާއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުވާ އުފުލުމަށް ދިފާއަކަށް ނުވަތަ ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ކަންކަމަށާއި، ދައުވާ އުފުލުމަށާއި، ދައުވާ ބަލައިގަތުމަށާއި، ދައުވާ ހިންގުމަށާއި، އަދި ހުކުމް ކަނޑައެޅުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެކަމަށް މި ބާބުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ދިފާއަށެވެ.
އިހުމާލު
އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުން މީހަކު އިހުމާލުވެއްޖެކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ (1) މަގްސަދުގެ ރުކުން އެބައޮތްކަން ނުވަތަ އޭނާގެ އަމަލުން އެރުކުން މެދުވެރިވެދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުކަމާއި، އެ ނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭ މަގްބޫލު ސަބަބެއް ނެތްކަން އޭނާއަށް އެނގެންޖެހޭފަދަ މަގާމެއްގައި ހުރުން؛ (2) އޭނާ ކުރި އަމަލުގެ ޒާތަށާއި މަގްސަދަށް ބަލާއިރު އަދި އޭނާއަށް އެނގިގެންވާ ހާލަތްތަކަށް ބަލާއިރު، އެފަދަ އަމަލަކުން ނުކުމެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޒާތާއި މިންވަރު ވިސްނައިނުގަނެވުމަކީ، އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ހުރި މީހަކު އަމަލުކުރާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ހަމަތަކާ މުޅިން ތަފާތު ގޮތަކަށްވުން.
ވަކި ގޮތަކަށް އަމަލުކުރަން ޖެހޭ ހާލަތްތައް
"ވަކި ގޮތަކަށް އަމަލުކުރަން ޖެހޭ ހާލަތްތައް" ކަމަށް ބުނެފައިވަނީ އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި ވަކިގޮތަކަށް އަމަލުކުރަންޖެހުން ނުވަތަ "ބާރުގެ ބޭނުންކުރަން ޖެހޭ ޖެހުމަށެވެ: (1) ލިބިދާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ގެއްލުން ނުވަތަ، ކޮށްފާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ނުރަނގަޅު އަމަލުން ސަލާމަތްވުމަށްޓަކައި ހިންގި އަމަލަކީ ނުވަތަ ކުރިކަމަކީ ފަހުގެ ވަގުތެއްގައި ކުރިކަމަކަށްވާނަމަ، އެ ގެއްލުމުން، ނުވަތަ އެ ނުރަނގަޅު އަމަލުން ސަލާމަތްވެވޭނެ ފުރުސަތު ފަހުން ނުލިބުން؛ އަދި (2) ލިބިދާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ގެއްލުން ނުވަތަ ކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވުނު ނުރަނގަޅު އަމަލު، އޭނާ އަމަލުކުރި ގޮތަށް ވުރެ ލުއި ގޮތަކަށް އަމަލުކޮށްގެން ހުއްޓުވެން ނެތުން.
ލިބިފައިވާ ހުރިހާ ހެއްކެއްގެ ބުރަދަނަށް ބަލައި ސާބިތުކޮށްދިނުން
"ލިބިފައިވާ ހުރިހާ ހެއްކެއްގެ ބުރަދަނަށް ބަލައި ސާބިތުކޮށްދިނުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ސާފު އަދި ގަބޫލުކުރެވޭ ހެކީގެ މިންގަނޑަށް ވުރެ ދަށު މިންގަނޑެއްގައިވާ ހެއްކެއް އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ލިބިފައިވާ ހެއްކަށް ބަލާއިރު ސާބިތުކުރަން ބޭނުންވާ ކަންތައް އެއީ ދޮގަކަށް ވުމަށްވުރެ ތެދަކަށްވުން ގާތް ކަމަށް ދައްކައިދިނުމެވެ.
އަންހެނާގެ އިއްދަ
"އަންހެނާގެ އިއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ: (1) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުވާ އުމުރުގެ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި، އެ އަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، އަދި ވަރިކުރިއިރު އޭނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ނުވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން 3 ހައިޒާއި 3 ތުހުރު ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (2) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުނުވާ ނުވަތަ ހައިޒުވުން ހުއްޓިފައިވާ އަންހެނަކު ކަމުގައިވާނަމަ، އަދި އެއަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 3 މަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (3) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ވާނަމަ، އޭނާ ވިހެއުމާ ހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު، ނުވަތަ ހައްޔަރުގައި އިންއިނުން، ނިމުމަކަށް އައުމާހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (4) އަންހެނަކު ކާވެނި ކޮށްގެން ހުއްޓައި، ނުވަތަ ރަޖުއީ ވަރިއެއްގެ އިއްދައިގައި އިންދައި، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވާ ހާލަތުގައި، އެ އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައި ކަމަށް ނުވާނަމަ، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 4 މަހާއި 10 ދުވަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތަށެވެ.
މީހާ
"މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ފުރާނަ އެޅިގެންވާ ހާލު އުފަންވާ އިންސާނާއާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ނުވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރާއި ޕާޓްނަރށިޕްތަކާއި އަދި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިނުވާ ޖަމާއަތްތަކަށެވެ.
ޖިނާއީ ބަންދު
"ޖިނާއީ ބަންދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދައުލަތުގެ ބަންދެއްގައި، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނޭ ގޮތުން ހުންނަ ހުރުމަށެވެ: (1) ށަރީއަތަށް ހާޒިރުކުރުމުގެ ކުރިން ޖަލުގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ ހައްޔަރުކުރުމަށްފަހު ބަންދުގައި ބެހެއްޓޭ ބެހެއްޓުން؛ (2) ކަނޑައެޅޭ ހުކުމެއްގެ ދަށުން ޖަލުގައި ނުވަތަ މީހުން ބަންދުކުރާ މަރުކަޒެއްގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ (3) ވަކި މީހެއްގެ ބެލެހެއްޓުމުގެ ދަށުން ނުވަތަ ޕެރޯލުގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ދޫކުރުން؛ ނުވަތަ (4) ގޭގައިބަންދުކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން؛ ނުވަތަ (5) ޕްރޮބޭށަނަށް ދޫކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން.
ވެރިފަރާތް
"ވެރިފަރާތް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ އެ މުދަލުގެ މައްޗަށް ގާނޫނީ ހައްގު އޮތް ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ
"އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ނުވަތަ "އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.
އިންތިޒާމުކުރި މީހާ
"އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ނުވަތަ "އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.
ރަސްމީ އިދާރާ
"ރަސްމީ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނީ ގޮތުން، ނުވަތަ ށަރުއީ ގޮތުން ނުވަތަ އިދާރީ ގޮތުން ނުވަތަ ރަސްމީ އިދާރާއެއްގައި ނުވަތަ ހުވައެއްގެ މަތީގައި ދެވޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ދީފައިވާ މުވައްޒަފެއްގެ ކުރިމަތީގައި، ހިންގޭ މަޖިލިސްތަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ރެފްރީންނާއި އެގްޒަމިނަރުންނާއި ކޮމިށަނަރުންނާއި ނޯޓަރީންނާއި އެ މަޖިލިސްތަކާ ގުޅިގެން، މީހަކު ދޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ލިބިގެންވާ އެހެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު
"ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު" އަށް ދީފައިވަނީ މި ގާނޫނުގެ 510 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގައި ދީފައިވާ މާނަކުރުމެވެ.
ކުށްކުރި މީހާ
"ކުށްކުރި މީހާ" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ ކުށެއް ސާބިތުވެފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.
ހަޑިހުތުރު
އެއްޗެއް ނުވަތަ ތަމްސީލެއް ނުވަތަ ހުށަހަޅައިދޭ ހަރަކާތްތަކެއް "ހަޑިހުތުރު" ކަމަށް ބެލެވެނީ ދިވެހި މުޖްތަމައުގެ އާންމު މީހަކު، ދިވެހި މުޖްތަމައުގެ މިހާރުގެ މީހުން ގަބޫލުކުރާ އާންމު ހަމަތަކުގެ އަލީގައި އެ އެއްޗެއް ބެލުމަށްފަހު އަންނަނިވި ގޮތްތަކުން ކުރެ ގޮތަކަށް، އެ އެއްޗަކާ މެދު ނުވަތަ އެ ކަމަކާ މެދު ދެކޭނެ ނަމައެވެ: (1) މުޅި އެއްޗަށް ނިސްބަތްކުރާއިރު، އެ އެއްޗަކީ ނުވަތަ އެ ހުށަހެޅުމަކީ ނުވަތަ އެ ތަމްސީލަކީ ށަހުވާނީ މަސްލަހަތެއް އެކުލެވިގެންވާ އެއްޗެއްކަމުގައި ގަބޫލުކުރުން؛ ނުވަތަ (2) ކަނޑައެޅިގެން ހުތުރުވާ ގޮތަށް، ށަހުވާނީ އަމަލުތައް ރަމްޒުކޮށްދޭ ނުވަތަ ތަމްސީލުކޮށްދޭ އެއްޗަކަށްވުން.
މަގްސަދުގެ ރުކުން
ކުށެއްގެ "މަގްސަދުގެ ރުކުން" ތަކުގެ ތެރޭގައި، އެ ކުށް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، އެ މާނަކުރުމުގައި އަމަލުގެ ރުކުނާއި، ހާލަތުގެ ރުކުނާއި، ނަތީޖާގެ ރުކުން ހިމެނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މަގްސަދުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރޭގައި، ކުށުގެ ނިޔަތުގެ ރުކުންތަކެއް ނުހިމެނެއެވެ.
ދައުވާކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ދިފާއު
"ދައުވާކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ދިފާއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުވާ އުފުލުމަށް ދިފާއަކަށް ނުވަތަ ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ކަންކަމަށާއި، ދައުވާ އުފުލުމަށާއި، ދައުވާ ބަލައިގަތުމަށާއި، ދައުވާ ހިންގުމަށާއި، އަދި ހުކުމް ކަނޑައެޅުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެކަމަށް މި ބާބުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ދިފާއަށެވެ.
އިހުމާލު
އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުން މީހަކު އިހުމާލުވެއްޖެކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ (1) މަގްސަދުގެ ރުކުން އެބައޮތްކަން ނުވަތަ އޭނާގެ އަމަލުން އެރުކުން މެދުވެރިވެދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުކަމާއި، އެ ނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭ މަގްބޫލު ސަބަބެއް ނެތްކަން އޭނާއަށް އެނގެންޖެހޭފަދަ މަގާމެއްގައި ހުރުން؛ (2) އޭނާ ކުރި އަމަލުގެ ޒާތަށާއި މަގްސަދަށް ބަލާއިރު އަދި އޭނާއަށް އެނގިގެންވާ ހާލަތްތަކަށް ބަލާއިރު، އެފަދަ އަމަލަކުން ނުކުމެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޒާތާއި މިންވަރު ވިސްނައިނުގަނެވުމަކީ، އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ހުރި މީހަކު އަމަލުކުރާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ހަމަތަކާ މުޅިން ތަފާތު ގޮތަކަށްވުން.
ވަކި ގޮތަކަށް އަމަލުކުރަން ޖެހޭ ހާލަތްތައް
"ވަކި ގޮތަކަށް އަމަލުކުރަން ޖެހޭ ހާލަތްތައް" ކަމަށް ބުނެފައިވަނީ އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި ވަކިގޮތަކަށް އަމަލުކުރަންޖެހުން ނުވަތަ "ބާރުގެ ބޭނުންކުރަން ޖެހޭ ޖެހުމަށެވެ: (1) ލިބިދާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ގެއްލުން ނުވަތަ، ކޮށްފާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ނުރަނގަޅު އަމަލުން ސަލާމަތްވުމަށްޓަކައި ހިންގި އަމަލަކީ ނުވަތަ ކުރިކަމަކީ ފަހުގެ ވަގުތެއްގައި ކުރިކަމަކަށްވާނަމަ، އެ ގެއްލުމުން، ނުވަތަ އެ ނުރަނގަޅު އަމަލުން ސަލާމަތްވެވޭނެ ފުރުސަތު ފަހުން ނުލިބުން؛ އަދި (2) ލިބިދާނޭކަމަށް ބެލެވުނު ގެއްލުން ނުވަތަ ކޮށްފާނެކަމަށް ބެލެވުނު ނުރަނގަޅު އަމަލު، އޭނާ އަމަލުކުރި ގޮތަށް ވުރެ ލުއި ގޮތަކަށް އަމަލުކޮށްގެން ހުއްޓުވެން ނެތުން.