ގާނޫނީ ރަދީފު
އެއްމެ ފަހުގެ
މާއްދީ ކުށް
"މާއްދީ ކުށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ގާނޫނުލްއުގޫބާތު) ގެ 80 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފުރިހަމަނުވާ ކުށެއްގެ ތެރޭގައި ނުހިމެނޭ ކޮންމެ ކުށަކަށެވެ.
އަމިއްލައަށް މަރުވުން
"އަމިއްލައަށް މަރުވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތިމާ އަމިއްލައަށް މަރުވެދާ ފަދަ އަމަލެއް އެނގިހުރެ ކުރުމަށެވެ.
ކުށުގެ ޒިންމާ އުފުލުމަށް ކުށުގެ އަމަލު އެކަނި ފުދުން
ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ޒިންމާ އުފުލުމަށް ކުށުގެ އަމަލު އެކަނި ފުދޭ ހާލަތުގައި، މި މާއްދާގެ (އ) ގައި ބަޔާންކޮށްދީފައިވާ ފަދައިން ކުށުގެ ނިޔަތް ސާބިތުވުމަކީ، އަންނަނިވި ކުށްކުށް ސާބިތުކުރުމުގައި ބޭނުން މިންގަނޑެއް ނޫނެވެ: (1) ކުރި ކުށަކީ މުހާލަފާތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ކަމުގައިވުން؛ ނުވަތަ (2) އެ ކުށަކީ މި ގާނޫނު ނޫން އެހެން ގާނޫނެއްގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށަކަށް ވުމާއި، އެ ކުށް ކަނޑައެޅުމުގައި ގާނޫނުގެ މަގްސަދަކީ، ކުށުގެ ނިޔަތް ސާބިތުކުރަން ނުޖެހޭ ގޮތަށް، ކުށުގެ އެހެން މައިގަނޑު ރުކުނެއް އެކަނި ސާބިތުވުންކަން، އެ ކުށް ކަނޑައެޅި ގާނޫނުން ސާފުކޮށް ދޭހަވާން އޮތުން.
އެއްޗެހި ރައްކާކުރާ ތަން
"އެއްޗެހި ރައްކާކުރާ ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތެއް ކަމުގައިވިޔަސް، ނުވަތަ ކަނޑުދަތުރުފަތުރުގެ އުޅަނދެއްކަމުގައި ވިޔަސް، ނުވަތަ އެއްގަމުއުޅަނދެއް ކަމުގައިވިޔަސް ނުވަތަ މަތިންދާބޯޓެއް ކަމުގައިވިޔަސް، މީހުންނާއި މުދާ އުފުލުމަށާއި، އެއްޗެހި ރައްކާކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ.
ޒިނޭކުރުން
"ޒިނޭކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ފިރިހެނަކު އޭނާގެ އަނބިމީހާ ނުވަތަ އޭނާ ކުރި ރަޖުއީ ވަރިއެއްގެ އިއްދައިގައި އިން އަންހެނާ ފިޔަވައި، އެހެން އަންހެނެއްގެ ފަރުޖަށް އެ ފިރިހެންމީހާގެ ޒަކަރު ނުވަތަ ޒަކަރުގެ ކުޑަމިންވަރެއް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ.
ހިދުމަތް
"ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މީހުން ލައްވާ ކުރުވާ މަސައްކަތަށާއި، ފަންނީ ހިދުމަތަށާއި، މުއާސަލާތުގެ ވަސީލަތްތަކަށާއި، އާންމު ބޭނުންތަކުގެ ހިދުމަތްތަކަށާއި، ގޭގޭގައި ނުވަތަ ހޮޓާހޮޓަލުގައި މީހުން ބޭތިއްބުމުގެ ހިދުމަތަށާއި، މައްރަޒުތަކަށް މީހުން ވެއްދުމަށާއި، ފިކުރީ ނުވަތަ އުފުލޭ މުދާ ބޭނުންކުރުމަށާއި، އިލެކްޓްރޯނިކް ހިދުމަތެއްގެ ބޭނުންހިފުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. އެކަމަކު އެކަންކަމަށް އެކަނިމެ މަހްދޫދު ނުވާނޭ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.
ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ބޮޑެތި އަނިޔާ
"ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ބޮޑެތި އަނިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ މަރުވުން ނުވަތަ މަރުވެދާނެކަމުގެ ބިރު އުފެދުން ނުވަތަ ތިމާގެ ހަށިގަނޑުގެ ބަޔަކަށް ނުވަތަ ގުނަވަނަކަށް އުނިކަމެއް ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ނުވަތަ އައިބުކަމެއް ދާއިމީ ގޮތުގައި ލިބިދީފާނެ ބޮޑެތިއަނިޔާއަށެވެ.
ނަތީޖާގެ ރުކުން
"ނަތީޖާގެ ރުކުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށެއް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، މީހެއްގެ އަމަލުގެ ސަބަބުން ބަދަލުވެގެންދިޔަ ހާލަތާ ބެހޭ ގޮތުން، އެ ކުށެއް މާނަ ކުރުމުގައި ހިމެނިގެންވާ ބަޔަށެވެ.
ހިފެހެއްޓުން
"ހިފެހެއްޓުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހިނގާބިނގާވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސްއެޅުމަށާއި، ވަކި ތަނެއްގައި އެ ތަނުން ބޭރަށް ނުދެވޭ ގޮތަށް މީހަކު ހިފެހެއްޓުމަށެވެ.
ފަރުވާކުޑަކުރުން
އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުން، މީހަކު ފަރުވާކުޑަ އަމަލެއް ކޮށްފިކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) މަގްސަދުގެ ރުކުން އެބައޮތްކަން އެނގިހުރެ ނުވަތަ އޭނާގެ އަމަލުން އެރުކުން މެދުވެރިވެދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުކަމާއި، އެނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭ މަގްބޫލު ސަބަބެއް ނެތްކަން އޭނާއަށް އެނގިހުރެ، އެނުރައްކަލަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުން؛ އަދި (2) އޭނާ ކުރި އަމަލުގެ ޒާތަށާއި މަގްސަދަށް ބަލާއިރު އަދި އޭނާއަށް އެނގިގެންވާ ހާލަތްތަކަށް ބަލާއިރު، އެފަދަ އަމަލަކުން ނުކުމެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޒާތަށާއި މިންވަރަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުމަކީ، އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ހުރި މީހަކު އަމަލުކުރާނޭކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ހަމަތަކާ މުޅިން ތަފާތުގޮތަކަށް ކުރި އަމަލެއް ކަމުގައިވުން.
ށައްކެއް ނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކުށް ސާބިތުވުން
"ށައްކެއް ނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކުށް ސާބިތުވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ހެކީގެ މިންގަނޑުތަކުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ހެކިބަހުން ސާބިތުވާ ސާބިތުވުމަށެވެ. އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ސާބިތުކުރުމަށް ބޭނުންވާކަމުގެ ތެދުކަމާމެދު އެކަށީގެން ނުވާ ގޮތުގައި އެއްވެސް ށައްކެއް އުފެދޭނެ ފުރުސަތެއް ނުދިނުމެވެ.
ޕިރަމިޑް ސޭލްސް ސްކީމް
"ޕިރަމިޑް ސޭލްސް ސްކީމް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އަންނަނިވި ކަންކަމަށްޓަކައި އެކުލަވައިލެވޭ ކޮންމެ ޕްލޭނެއް، ނުވަތަ ހިންގާ ކޮންމެ މަށްރޫއަކަށެވެ: (1) މީހަކު އަގެއް ހުރި އެއްޗެއް ދޫކޮށްލުމުގެ މުގާބިލުގައި، އަގެއް ހުރި އެހެން އެއްޗެއް ލިބިގަތުމުގެ ފުރުސަތު ހޯދުން؛ (2) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ އަމަލު ހިންގަނީ ވީހާވެސް ގިނަ މީހުން އެކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށް ހިތްވަރުދެވޭ ގޮތަށްކަމުގައިވުން؛ އަދި (3) އެކަމަކީ އެ ޕްލޭނުގެ ދަށުން ނުވަތަ މަށްރޫއުގެ ދަށުން ވިއްކޭ، ނުވަތަ އަލުން ވިއްކުމަށްޓަކައި ބައިވެރިންގެ މެދުގައި ބަހައިލެވޭ މުދަލުގެ އަދަދުގެ ނިސްބަތަށް އެކަނި ބުރަވެފައި އޮންނަ ޕްލޭނަކަށް ނުވަތަ މަށްރޫއަކަށް ނުވުން.
މަގްސަދު
އަންނަނިވި އަމަލުތައް ކުރާމީހާ، އެކަން އެކުރަނީ ވަކި މަގްސަދެއް އޮވެގެންކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) އަމަލުގެ ރުކުނާއި، ނަތީޖާގެ ރުކުނާ ގުޅޭ ގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ކަނޑައެޅިގެން އޭނާގެ މަގްސަދަކީ އެ އަމަލެއް ކުރުން ކަމުގައިވުން، ނުވަތަ އެ ނަތީޖާ ހާސިލުކުރުން ކަމުގައިވުން؛ (2) ހާލަތުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ވަކި ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަން އޭނާއަށް އެނގިގެންވުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތު ދެމިއޮތުމަށް އޭނާ އުންމީދުކުރުން؛ (3) ވަކި ކަމެއް ފުރިހަމަވުމުން ނުވަތަ ވަކި ކަމެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ކުށުގެ އަމަލެއް ހިންގުމުގެ މަގްސަދު އޮތް މީހެއްގެ އެ މަގްސަދުވެސް، މި މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ މަގްސަދުގެ ދާއިރާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިގެންވެއެވެ. އެކަމަކު، އެއީ، އޭނާގެ މައްޗަށް ދައުވާ އުފުލިފައިވާ ކުށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ގާނޫނުން މަނާކުރާ ގެއްލުންދިނުމުގެ، ނުވަތަ އެ ގާނޫނުން މަނާކުރާ އަމަލު ހިންގުމުގެ މަގްސަދެއް ނެތްކަން، ސާބިތުކޮށްނުދެވޭހާ ހިނދަކުއެވެ.
އަނެކާގެ މުދާ
"އަނެކާގެ މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށުގެ އަމަލު ހިންގި މީހާއަށް ވުރެ، އެ މުދާ އެ ވަގުތު އެ މީހެއްގެ އަތުގައި ހުރި މީހާއަށް، އެ މުދަލާ ގުޅޭ ގޮތުން، ވަގުތީ، ނުވަތަ ދާއިމީ، ނުވަތަ ގައިރުގާނޫނީ ނަމަވެސް މަތީ ނުވަތަ ބޮޑު ހައްގެއް އެ ވަގުތު ލިބިފައިވާ މުދަލަށެވެ. ސަރުކާރު، ނުވަތަ ކުންފުނި ފަދަ ގާނޫނީ ށަހްސަކަށްވެސް މުދަލަކާ ގުޅިގެން އެފަދަ ހައްގެއް އޮވެދާނެއެވެ.
މުދާ
"މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އުފުލޭ މުދަލާއި ނުއުފުލޭ މުދަލާއި މާއްދީ މުދަލާއި މާއްދީނޫން މުދާ ހިމެނޭ ގޮތުން އެއްވެސް އަގެއް ހުރި ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލާއި ހިދުމަތާއި އެކިއެކި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގާއި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ބާރާއި ކޮންޓްރެކްޓެއްގެ ދަށުން ލިބިދޭ ބާރާއި ހައްގާއި މުއާސަލާތަށް ނުވަތަ ވަސީލަތްތަކަށް ނުވަތަ މައުލޫމާތަށް ނުވަތަ އެކިއެކި ހިދުމަތްތައް ހޯދުމަށް އޮތް ހައްގާއި ހިފާފައިވާ ނުވަތަ އޮޅުކޮށްފައިވާ ޖަނަވާރާއި މުދަލެއްގައި އޮތް ހައްގު އަންގައިދޭ ރަސްމީ ލިޔުންތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޓިކެޓާއި، ގޯތީގެ ލިޔުންތަކާއި، އެކިއެކި މިލްކުވެރިކަމުގެ ލިޔުންތަކާއި، ހުއްދަތައް ހިމެނެއެވެ.
މާއްދީ ކުށް
"މާއްދީ ކުށް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ގާނޫނުލްއުގޫބާތު) ގެ 80 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފުރިހަމަނުވާ ކުށެއްގެ ތެރޭގައި ނުހިމެނޭ ކޮންމެ ކުށަކަށެވެ.
އަމިއްލައަށް މަރުވުން
"އަމިއްލައަށް މަރުވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ތިމާ އަމިއްލައަށް މަރުވެދާ ފަދަ އަމަލެއް އެނގިހުރެ ކުރުމަށެވެ.
ކުށުގެ ޒިންމާ އުފުލުމަށް ކުށުގެ އަމަލު އެކަނި ފުދުން
ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ޒިންމާ އުފުލުމަށް ކުށުގެ އަމަލު އެކަނި ފުދޭ ހާލަތުގައި، މި މާއްދާގެ (އ) ގައި ބަޔާންކޮށްދީފައިވާ ފަދައިން ކުށުގެ ނިޔަތް ސާބިތުވުމަކީ، އަންނަނިވި ކުށްކުށް ސާބިތުކުރުމުގައި ބޭނުން މިންގަނޑެއް ނޫނެވެ: (1) ކުރި ކުށަކީ މުހާލަފާތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ކަމުގައިވުން؛ ނުވަތަ (2) އެ ކުށަކީ މި ގާނޫނު ނޫން އެހެން ގާނޫނެއްގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށަކަށް ވުމާއި، އެ ކުށް ކަނޑައެޅުމުގައި ގާނޫނުގެ މަގްސަދަކީ، ކުށުގެ ނިޔަތް ސާބިތުކުރަން ނުޖެހޭ ގޮތަށް، ކުށުގެ އެހެން މައިގަނޑު ރުކުނެއް އެކަނި ސާބިތުވުންކަން، އެ ކުށް ކަނޑައެޅި ގާނޫނުން ސާފުކޮށް ދޭހަވާން އޮތުން.
އެއްޗެހި ރައްކާކުރާ ތަން
"އެއްޗެހި ރައްކާކުރާ ތަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތެއް ކަމުގައިވިޔަސް، ނުވަތަ ކަނޑުދަތުރުފަތުރުގެ އުޅަނދެއްކަމުގައި ވިޔަސް، ނުވަތަ އެއްގަމުއުޅަނދެއް ކަމުގައިވިޔަސް ނުވަތަ މަތިންދާބޯޓެއް ކަމުގައިވިޔަސް، މީހުންނާއި މުދާ އުފުލުމަށާއި، އެއްޗެހި ރައްކާކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ.
ޒިނޭކުރުން
"ޒިނޭކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ފިރިހެނަކު އޭނާގެ އަނބިމީހާ ނުވަތަ އޭނާ ކުރި ރަޖުއީ ވަރިއެއްގެ އިއްދައިގައި އިން އަންހެނާ ފިޔަވައި، އެހެން އަންހެނެއްގެ ފަރުޖަށް އެ ފިރިހެންމީހާގެ ޒަކަރު ނުވަތަ ޒަކަރުގެ ކުޑަމިންވަރެއް ނަމަވެސް ވެއްދުމަށެވެ.
ހިދުމަތް
"ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މީހުން ލައްވާ ކުރުވާ މަސައްކަތަށާއި، ފަންނީ ހިދުމަތަށާއި، މުއާސަލާތުގެ ވަސީލަތްތަކަށާއި، އާންމު ބޭނުންތަކުގެ ހިދުމަތްތަކަށާއި، ގޭގޭގައި ނުވަތަ ހޮޓާހޮޓަލުގައި މީހުން ބޭތިއްބުމުގެ ހިދުމަތަށާއި، މައްރަޒުތަކަށް މީހުން ވެއްދުމަށާއި، ފިކުރީ ނުވަތަ އުފުލޭ މުދާ ބޭނުންކުރުމަށާއި، އިލެކްޓްރޯނިކް ހިދުމަތެއްގެ ބޭނުންހިފުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. އެކަމަކު އެކަންކަމަށް އެކަނިމެ މަހްދޫދު ނުވާނޭ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.
ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ބޮޑެތި އަނިޔާ
"ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ބޮޑެތި އަނިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ މަރުވުން ނުވަތަ މަރުވެދާނެކަމުގެ ބިރު އުފެދުން ނުވަތަ ތިމާގެ ހަށިގަނޑުގެ ބަޔަކަށް ނުވަތަ ގުނަވަނަކަށް އުނިކަމެއް ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ނުވަތަ އައިބުކަމެއް ދާއިމީ ގޮތުގައި ލިބިދީފާނެ ބޮޑެތިއަނިޔާއަށެވެ.
ނަތީޖާގެ ރުކުން
"ނަތީޖާގެ ރުކުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށެއް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، މީހެއްގެ އަމަލުގެ ސަބަބުން ބަދަލުވެގެންދިޔަ ހާލަތާ ބެހޭ ގޮތުން، އެ ކުށެއް މާނަ ކުރުމުގައި ހިމެނިގެންވާ ބަޔަށެވެ.
ހިފެހެއްޓުން
"ހިފެހެއްޓުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހިނގާބިނގާވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސްއެޅުމަށާއި، ވަކި ތަނެއްގައި އެ ތަނުން ބޭރަށް ނުދެވޭ ގޮތަށް މީހަކު ހިފެހެއްޓުމަށެވެ.
ފަރުވާކުޑަކުރުން
އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުން، މީހަކު ފަރުވާކުޑަ އަމަލެއް ކޮށްފިކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) މަގްސަދުގެ ރުކުން އެބައޮތްކަން އެނގިހުރެ ނުވަތަ އޭނާގެ އަމަލުން އެރުކުން މެދުވެރިވެދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުކަމާއި، އެނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭ މަގްބޫލު ސަބަބެއް ނެތްކަން އޭނާއަށް އެނގިހުރެ، އެނުރައްކަލަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުން؛ އަދި (2) އޭނާ ކުރި އަމަލުގެ ޒާތަށާއި މަގްސަދަށް ބަލާއިރު އަދި އޭނާއަށް އެނގިގެންވާ ހާލަތްތަކަށް ބަލާއިރު، އެފަދަ އަމަލަކުން ނުކުމެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޒާތަށާއި މިންވަރަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުމަކީ، އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ހުރި މީހަކު އަމަލުކުރާނޭކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ހަމަތަކާ މުޅިން ތަފާތުގޮތަކަށް ކުރި އަމަލެއް ކަމުގައިވުން.
ށައްކެއް ނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކުށް ސާބިތުވުން
"ށައްކެއް ނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކުށް ސާބިތުވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ހެކީގެ މިންގަނޑުތަކުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ހެކިބަހުން ސާބިތުވާ ސާބިތުވުމަށެވެ. އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ސާބިތުކުރުމަށް ބޭނުންވާކަމުގެ ތެދުކަމާމެދު އެކަށީގެން ނުވާ ގޮތުގައި އެއްވެސް ށައްކެއް އުފެދޭނެ ފުރުސަތެއް ނުދިނުމެވެ.
ޕިރަމިޑް ސޭލްސް ސްކީމް
"ޕިރަމިޑް ސޭލްސް ސްކީމް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އަންނަނިވި ކަންކަމަށްޓަކައި އެކުލަވައިލެވޭ ކޮންމެ ޕްލޭނެއް، ނުވަތަ ހިންގާ ކޮންމެ މަށްރޫއަކަށެވެ: (1) މީހަކު އަގެއް ހުރި އެއްޗެއް ދޫކޮށްލުމުގެ މުގާބިލުގައި، އަގެއް ހުރި އެހެން އެއްޗެއް ލިބިގަތުމުގެ ފުރުސަތު ހޯދުން؛ (2) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ އަމަލު ހިންގަނީ ވީހާވެސް ގިނަ މީހުން އެކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށް ހިތްވަރުދެވޭ ގޮތަށްކަމުގައިވުން؛ އަދި (3) އެކަމަކީ އެ ޕްލޭނުގެ ދަށުން ނުވަތަ މަށްރޫއުގެ ދަށުން ވިއްކޭ، ނުވަތަ އަލުން ވިއްކުމަށްޓަކައި ބައިވެރިންގެ މެދުގައި ބަހައިލެވޭ މުދަލުގެ އަދަދުގެ ނިސްބަތަށް އެކަނި ބުރަވެފައި އޮންނަ ޕްލޭނަކަށް ނުވަތަ މަށްރޫއަކަށް ނުވުން.
މަގްސަދު
އަންނަނިވި އަމަލުތައް ކުރާމީހާ، އެކަން އެކުރަނީ ވަކި މަގްސަދެއް އޮވެގެންކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) އަމަލުގެ ރުކުނާއި، ނަތީޖާގެ ރުކުނާ ގުޅޭ ގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ކަނޑައެޅިގެން އޭނާގެ މަގްސަދަކީ އެ އަމަލެއް ކުރުން ކަމުގައިވުން، ނުވަތަ އެ ނަތީޖާ ހާސިލުކުރުން ކަމުގައިވުން؛ (2) ހާލަތުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ވަކި ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަން އޭނާއަށް އެނގިގެންވުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތު ދެމިއޮތުމަށް އޭނާ އުންމީދުކުރުން؛ (3) ވަކި ކަމެއް ފުރިހަމަވުމުން ނުވަތަ ވަކި ކަމެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ކުށުގެ އަމަލެއް ހިންގުމުގެ މަގްސަދު އޮތް މީހެއްގެ އެ މަގްސަދުވެސް، މި މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ މަގްސަދުގެ ދާއިރާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިގެންވެއެވެ. އެކަމަކު، އެއީ، އޭނާގެ މައްޗަށް ދައުވާ އުފުލިފައިވާ ކުށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ގާނޫނުން މަނާކުރާ ގެއްލުންދިނުމުގެ، ނުވަތަ އެ ގާނޫނުން މަނާކުރާ އަމަލު ހިންގުމުގެ މަގްސަދެއް ނެތްކަން، ސާބިތުކޮށްނުދެވޭހާ ހިނދަކުއެވެ.
އަނެކާގެ މުދާ
"އަނެކާގެ މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށުގެ އަމަލު ހިންގި މީހާއަށް ވުރެ، އެ މުދާ އެ ވަގުތު އެ މީހެއްގެ އަތުގައި ހުރި މީހާއަށް، އެ މުދަލާ ގުޅޭ ގޮތުން، ވަގުތީ، ނުވަތަ ދާއިމީ، ނުވަތަ ގައިރުގާނޫނީ ނަމަވެސް މަތީ ނުވަތަ ބޮޑު ހައްގެއް އެ ވަގުތު ލިބިފައިވާ މުދަލަށެވެ. ސަރުކާރު، ނުވަތަ ކުންފުނި ފަދަ ގާނޫނީ ށަހްސަކަށްވެސް މުދަލަކާ ގުޅިގެން އެފަދަ ހައްގެއް އޮވެދާނެއެވެ.
މުދާ
"މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އުފުލޭ މުދަލާއި ނުއުފުލޭ މުދަލާއި މާއްދީ މުދަލާއި މާއްދީނޫން މުދާ ހިމެނޭ ގޮތުން އެއްވެސް އަގެއް ހުރި ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލާއި ހިދުމަތާއި އެކިއެކި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގާއި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ބާރާއި ކޮންޓްރެކްޓެއްގެ ދަށުން ލިބިދޭ ބާރާއި ހައްގާއި މުއާސަލާތަށް ނުވަތަ ވަސީލަތްތަކަށް ނުވަތަ މައުލޫމާތަށް ނުވަތަ އެކިއެކި ހިދުމަތްތައް ހޯދުމަށް އޮތް ހައްގާއި ހިފާފައިވާ ނުވަތަ އޮޅުކޮށްފައިވާ ޖަނަވާރާއި މުދަލެއްގައި އޮތް ހައްގު އަންގައިދޭ ރަސްމީ ލިޔުންތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޓިކެޓާއި، ގޯތީގެ ލިޔުންތަކާއި، އެކިއެކި މިލްކުވެރިކަމުގެ ލިޔުންތަކާއި، ހުއްދަތައް ހިމެނެއެވެ.