ގާނޫނީ ރަދީފު
"ސައިންއޮން އަދި ސައިންއޮފް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭށަންގެ ހުއްދަޔާއެކު ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރާ ބޯޓުފަހަރުގެ ދަފުތަރުގައި މީހުން ޖެއްސުމާއި ދަފުތަރުން މީހުން އުނިކުރުމަށެވެ.
"އާގު ބޯޓް ފަހަރު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، މީހުންނާއި މުދާ ނުވަތަ މީހުން ނުވަތަ މުދާ އަރުވައިގެން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރުމަށް މޯލްޑިވްސް ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީގައި ރަޖިސްޓަރީ ކޮށްފައިވާ އުޅަނދުފަހަރާއި، ރާއްޖެއިން ބޭރުން ރާއްޖެއަށް އަންނަ އެންމެހައި އުޅަނދުފަހަރަށެވެ.
"ށިޕް ބްރޯކަރޭޖު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑު އުޅަނދު ކުއްޔަށް ދޫކުރުމާއި، ކަނޑުމަގުން އުފުލާ މުދަލާއި މީހުން ފޮނުވުމަށް އުޅަނދުފަހަރުން ޖާގަ ހޯދައިދިނުމާއި، ބޯޓުފަހަރު ގަނެ ވިއްކުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތަށެވެ.
"ފްރައިޓް ޗާރޖު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑުމަގުން އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް މުދާ ގެންގޮސްދިނުމަށް ނަގާ އުޖޫރައަށެވެ.
"ޗާޓަރު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑު އުޅަނދެއް ކުއްޔަށް ހިފުން ނުވަތަ ސްލޮޓް ޗާޓަރ (ޗާޓަރު ކުރާ ފަރާތް ބޯޓުގެ ސްލޮޓެއް އެހެން ފަރާތަކަށް ޗާޓަރަށް ދިނުން) އުސޫލުން ކުއްޔަށް ހިފުމަށެވެ.
""ޕްރިންސިޕަލް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ. "ޕްރިންސިޕަލް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ. " ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ.
"ށިޕިންގ އޭޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އާގުބޯޓެއްގެ ވެރިފަރާތް، ނުވަތަ ކަނޑު އުޅަނދު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް، ނުވަތަ ކަނޑު އުޅަނދު އޮޕަރޭޓަރުގެ ފަރާތުން ރާއްޖޭގެ ބަނދަރުތަކަށް އަންނަ އުޅަނދުފަހަރަށް އެ އުޅަނދު އައުމާއި ފުރުމާ ދެމެދު ދޭންޖެހޭ ހިދުމަތްތައް ދިނުމާއި، އެ ބޯޓަކުން ގެނައި މުދާ ދޫކުރުމަށް ޑެލިވަރީ އޯޑަރ ދޫކުރުމާއި، ބޯޓުގެ މާސްޓަރާއި ވެރިފަރާތުން ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކާ ގުޅިގެން ކުރަންޖެހޭ އެންމެހައި ކަންކަން ކޮށްދިނުމާއި، ޖުމުލަކޮށް ބޯޓުގެ ބަލަދުވެރިކަން ބަލަހައްޓާ ފަރާތަށެވެ.
"ރިސްކް އެނަލިސިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓެކުހާ ގުޅޭ އިލްތިޒާމްތައް ފުރިހަމަކުރުމުގައި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ނުރަނގަޅު ކަންތައްތަކެއް ކޮށްފައިވާކަމަށް ނުވަތަ ކުރަމުންދާކަމަށް މީރާއަށް ލިބޭ މަޢުލޫމާތަށް ބިނާކޮށް،އެ ކަމެއް އިތުރަށް ބަލައި ވަޒަންކުރުމުގެގޮތުން ކުރާ ތަހުލީލަށެވެ.
"ޓެކުހާ ގުޅޭ ކުށްތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މީރާއަށް ތަޙުޤީޤުކުރުމުގެ ބާރުލިބިދީފައިވާ ޖިނާއީ ކުށްތަކަށެވެ.
"އަސާސީ ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގެ ދަށުން ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވާ އަސާސީ ހައްގެއް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ފޯރުވައި ދިނުމަށްޓަކައި ދޭންޖެހޭ ހިދުމަތަށެވެ.
"ފަޅު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ރަށުގެ ގޮނޑުދޮށުން ފެށިގެން ތޮށީގެ ނުވަތަ ފުއްޓަރުގެ ބޭރުކައިރި އާއި ހަމައަށެވެ. ތޮށި ނުވަތަ ފުއްޓަރު ނެތް ނަމަ ގޮންޑުދޮށުން ފެށިގެން އުރަފަށާ ހަމަ އަށެވެ. ރަށެއް ނެތް ފަޅެއް ނަމަ އެފަޅެއްގެ ހޭފަށުން ފެށިގެން އެތެރެ އަށެވެ.
"ކަނޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ބޭރު ކަނޑާއި އަތޮޅުތަކުގެ އެތެރެވަރިއާ ފަރު، ފަޅު، ހާ، ގިރި ފަދަ ހުރިހާ ތަނެއް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
"މަސްވެރިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަނޑުތަކުން ލިބޭ ދިރުން ހުރި އެއްވެސް އެއްޗެއް ހިފުން ،ބޭނުން ، ނެގުން ، ނުވަތަ މިއިން ކަމެއް ކުރުމަށް ޓަކައި ކުރެވޭ ކޮންމެ މަސައްކަތަކަށެވެ.
"މަސް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ޖަނަވާރެއްގެ ނުވަތަ ގަހެއްގެ، ނުވަތަ މަހެއްގެ ސިފައެއް ހުރި، ނުވަތަ ނެތް އެއްޗެއް ނަމަވެސް ފެނުގައި ނުވަތަ ލޮނުގައި ނުވަތަ ކަނޑުގައި އުޅޭ އެންމެހައި ދިރޭ ތަކެއްޗަށެވެ. އެގޮތުން، މި މާނައިގެ ތެރޭގައި މައިކަށި ހުރި ނުވަތަ މައިކަށި ނެތް ދިރޭ ތަކެތި، ށެލްފިށް، ވެލާ، އިހި، ކަކުނި އަދި ބުނެވިދިޔަ ދިރޭ ތަކެތީގެ ޅަ އެއްޗެއްސާއި، އެ ތަކެތީގެ ފަންޏާއި ބިސް ހިމެނެއެވެ.
"އުޅަނދު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ނުވަތަ މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތެއް ހިންގުމަށް ބޭނުންކުރާ ބާވަތެއްގެ އެއްވެސް އުޅަނދެއް، ކަނޑު ބޯޓެއް ނުވަތަ އެނޫން ވެސް އުޅަނދަކަށެވެ.
"ސައިންއޮން އަދި ސައިންއޮފް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭށަންގެ ހުއްދަޔާއެކު ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރާ ބޯޓުފަހަރުގެ ދަފުތަރުގައި މީހުން ޖެއްސުމާއި ދަފުތަރުން މީހުން އުނިކުރުމަށެވެ.
"އާގު ބޯޓް ފަހަރު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، މީހުންނާއި މުދާ ނުވަތަ މީހުން ނުވަތަ މުދާ އަރުވައިގެން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރުމަށް މޯލްޑިވްސް ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީގައި ރަޖިސްޓަރީ ކޮށްފައިވާ އުޅަނދުފަހަރާއި، ރާއްޖެއިން ބޭރުން ރާއްޖެއަށް އަންނަ އެންމެހައި އުޅަނދުފަހަރަށެވެ.
"ށިޕް ބްރޯކަރޭޖު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑު އުޅަނދު ކުއްޔަށް ދޫކުރުމާއި، ކަނޑުމަގުން އުފުލާ މުދަލާއި މީހުން ފޮނުވުމަށް އުޅަނދުފަހަރުން ޖާގަ ހޯދައިދިނުމާއި، ބޯޓުފަހަރު ގަނެ ވިއްކުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތަށެވެ.
"ފްރައިޓް ޗާރޖު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑުމަގުން އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް މުދާ ގެންގޮސްދިނުމަށް ނަގާ އުޖޫރައަށެވެ.
"ޗާޓަރު" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކަނޑު އުޅަނދެއް ކުއްޔަށް ހިފުން ނުވަތަ ސްލޮޓް ޗާޓަރ (ޗާޓަރު ކުރާ ފަރާތް ބޯޓުގެ ސްލޮޓެއް އެހެން ފަރާތަކަށް ޗާޓަރަށް ދިނުން) އުސޫލުން ކުއްޔަށް ހިފުމަށެވެ.
""ޕްރިންސިޕަލް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ. "ޕްރިންސިޕަލް" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ. " ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް ނުވަތަ ބޯޓުގެ އޮޕަރޭޓަރަށެވެ.
"ށިޕިންގ އޭޖެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އާގުބޯޓެއްގެ ވެރިފަރާތް، ނުވަތަ ކަނޑު އުޅަނދު ޗާޓަރުކޮށްގެން އުޅޭ ފަރާތް، ނުވަތަ ކަނޑު އުޅަނދު އޮޕަރޭޓަރުގެ ފަރާތުން ރާއްޖޭގެ ބަނދަރުތަކަށް އަންނަ އުޅަނދުފަހަރަށް އެ އުޅަނދު އައުމާއި ފުރުމާ ދެމެދު ދޭންޖެހޭ ހިދުމަތްތައް ދިނުމާއި، އެ ބޯޓަކުން ގެނައި މުދާ ދޫކުރުމަށް ޑެލިވަރީ އޯޑަރ ދޫކުރުމާއި، ބޯޓުގެ މާސްޓަރާއި ވެރިފަރާތުން ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކާ ގުޅިގެން ކުރަންޖެހޭ އެންމެހައި ކަންކަން ކޮށްދިނުމާއި، ޖުމުލަކޮށް ބޯޓުގެ ބަލަދުވެރިކަން ބަލަހައްޓާ ފަރާތަށެވެ.
"ރިސްކް އެނަލިސިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓެކުހާ ގުޅޭ އިލްތިޒާމްތައް ފުރިހަމަކުރުމުގައި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ނުރަނގަޅު ކަންތައްތަކެއް ކޮށްފައިވާކަމަށް ނުވަތަ ކުރަމުންދާކަމަށް މީރާއަށް ލިބޭ މަޢުލޫމާތަށް ބިނާކޮށް،އެ ކަމެއް އިތުރަށް ބަލައި ވަޒަންކުރުމުގެގޮތުން ކުރާ ތަހުލީލަށެވެ.
"ޓެކުހާ ގުޅޭ ކުށްތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މީރާއަށް ތަޙުޤީޤުކުރުމުގެ ބާރުލިބިދީފައިވާ ޖިނާއީ ކުށްތަކަށެވެ.
"އަސާސީ ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގެ ދަށުން ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވާ އަސާސީ ހައްގެއް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ފޯރުވައި ދިނުމަށްޓަކައި ދޭންޖެހޭ ހިދުމަތަށެވެ.
"ފަޅު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ރަށުގެ ގޮނޑުދޮށުން ފެށިގެން ތޮށީގެ ނުވަތަ ފުއްޓަރުގެ ބޭރުކައިރި އާއި ހަމައަށެވެ. ތޮށި ނުވަތަ ފުއްޓަރު ނެތް ނަމަ ގޮންޑުދޮށުން ފެށިގެން އުރަފަށާ ހަމަ އަށެވެ. ރަށެއް ނެތް ފަޅެއް ނަމަ އެފަޅެއްގެ ހޭފަށުން ފެށިގެން އެތެރެ އަށެވެ.
"ކަނޑު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ބޭރު ކަނޑާއި އަތޮޅުތަކުގެ އެތެރެވަރިއާ ފަރު، ފަޅު، ހާ، ގިރި ފަދަ ހުރިހާ ތަނެއް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
"މަސްވެރިކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަނޑުތަކުން ލިބޭ ދިރުން ހުރި އެއްވެސް އެއްޗެއް ހިފުން ،ބޭނުން ، ނެގުން ، ނުވަތަ މިއިން ކަމެއް ކުރުމަށް ޓަކައި ކުރެވޭ ކޮންމެ މަސައްކަތަކަށެވެ.
"މަސް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ޖަނަވާރެއްގެ ނުވަތަ ގަހެއްގެ، ނުވަތަ މަހެއްގެ ސިފައެއް ހުރި، ނުވަތަ ނެތް އެއްޗެއް ނަމަވެސް ފެނުގައި ނުވަތަ ލޮނުގައި ނުވަތަ ކަނޑުގައި އުޅޭ އެންމެހައި ދިރޭ ތަކެއްޗަށެވެ. އެގޮތުން، މި މާނައިގެ ތެރޭގައި މައިކަށި ހުރި ނުވަތަ މައިކަށި ނެތް ދިރޭ ތަކެތި، ށެލްފިށް، ވެލާ، އިހި، ކަކުނި އަދި ބުނެވިދިޔަ ދިރޭ ތަކެތީގެ ޅަ އެއްޗެއްސާއި، އެ ތަކެތީގެ ފަންޏާއި ބިސް ހިމެނެއެވެ.
"އުޅަނދު" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ނުވަތަ މަސްވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ހަރަކާތެއް ހިންގުމަށް ބޭނުންކުރާ ބާވަތެއްގެ އެއްވެސް އުޅަނދެއް، ކަނޑު ބޯޓެއް ނުވަތަ އެނޫން ވެސް އުޅަނދަކަށެވެ.