ގާނޫނީ ރަދީފު
"ރިސްކް އެސެސްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، މީހެއްގެ ފަރާތުން ކުރިމަތިވެދާނެ ނުރައްކަލާއި ގެއްލުން ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ބަލާ ބެލުންތަކެއްގެ ތެރެއިން، އެ މީހަކީ ކިހާ ނުރައްކައުތެރި މީހެއްކަން ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ދީފާނެ މީހެއްކަން ކަނޑައެޅުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަށެވެ.
"ވިކްޓިމް ސަޕޯޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނަށް، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް މަޢުލޫމާތުދިނުމާއި، މަގު ދައްކައިދިނުމާއި، ކައުންސެލިންގގެ ޚިދުމަތާއި އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭ އެހެނިހެން ޚިދުމަތަކަށެވެ.
"ހެލްޕްލައިން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އެ ނަންބަރަކާ ގުޅުމުން، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުތަކާ ގުޅިގެން ރިޕޯޓު ހުށަހެޅުމަށާއި، ކަމާގުޅޭ އެކަށީގެންވާ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ޚިދުމަތްދޭ ފޯނުގެ ހިދުމަތަށެވެ.
"ވަގުތީ މަރުކަޒުތައް ނުވަތަ އެފަދަ އެހެން މަރުކަޒުތައް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނާއި އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް ރައްކައުތެރިކަމާއި ސަލާމަތްތެރިކަން ހޯދައިދިނުމުގެގޮތުން، އެ މީހުންގެ ބޭނުންތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، ކަނޑައެޅޭ އުސޫލުތަކެއްގެ ދަށުން އެފަދަ މީހުން ތިބުމަށް ނުވަތަ ބޭތިއްބުމަށް ޤާއިމުކޮށްފައިވާ ވަގުތީ މަރުކަޒުތަކަށާއި، އެ މީހުން ތިބި ތަން ސިއްރުކުރާ ރައްކައުތެރި ގޯތިތަކަށާއި، އެނޫންވެސް އެފަދަ ޚިދުމަތްދޭ އެހެނިހެން މަރުކަޒުތަކަށެވެ.
ސައިކޯސޯށަލް ސަޕޯޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލަކާ ުގޅިގެން، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނަށް، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް ހިތްވަރުދީ، ބާރުވެރިކުރުވައި، އެމީހުންނަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ޙާލަތުގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވެދާނެ ކަންކަމަށް ސަމާލުވެ ތިބެ، އެކަންކަމަށް ޙައްލު ހޯދުމު ެގ މަގުފަހިކޮށް، އެ މީހުންނަށް އާންމު ދިރިއުޅުމެއް އުޅުމަށްޓަކައި ކުރާ މަސައްކަތަށެވެ.
"މަށްރޫއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނު ނަންބަރު 31/1979 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެކްސްޕޯޓް އިމްޕޯޓުގެ ގާނޫނު) ގެ 8 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) އިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިދޭ އިހްތިޔާރުގެ ދަށުން އިމްޕޯޓް ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމާއި، އިމްޕޯޓް ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމުގައި އަމަލުކުރާނެ އުސޫލުގެ ދަށުން، ވަކި މަށްރޫއުއެއްގެ ގޮތުގއި ކަނޑައަޅައި، ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމަށް ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ވުޒާރާއަކުން ހުއްދަ ދީފައިވާ ކަންކަމަށެވެ.
"ހުއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދޭ ތަކެއްޗާއި އުފައްދާ ތަކެތި، ދިވެހިރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ އިމްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން މުދާ ރީއެކްސްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމަށް ހުއްދަކޮށް، އެ ފަރާތަކަށް ދޫކުރާ ލިޔުމަށާއި، މިއިން ކަމެއް ބަލަހައްޓާ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާއެއް މޯލްޑިވްސް ކަސްޓަމްސް ސަރވިސްގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށް، އެ ފަރާތެއްގެ ނަން ހިމެނިފައިވާ ހިމެނުމަށެވެ.
"އެމްޕްލޯއިމަންޓް ސަރވިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީފާ ހަމަޖައްސައިދޭ އެޖެންސީއާބެހޭ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2022-163) ގަވާއިދުގެ 6 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ރެކްރޫޓްމަންޓުގެ ހިދުމަތާއި، ވަރކް ޕާރމިޓް މެނޭޖްމަންޓުގެ ހިދުމަތާއި، އަދި މޭންޕަވަރ ސަޕްލައި ކުރުމުގެ ހިދުމަތަށެވެ.
"ގުޅުންހުރި އެއްވެސް ވިޔަފާރިއެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ ކުންފުންޏެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ހިއްސާދާރެއްގެ ހިއްސާ އެހެން ކުންފުންޏެއްގައިވާ ކޮންމެ ކުންފުންޏަކަށެވެ.
"އާއިލީގޮތުން ގާތް ގުޅުން ހުރި ފަރާތްތައް" ކަމަށް ބުނެ ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ،ބައްޕައާއި، މަންމައާއި، އެއްބަނޑުއެއްބަފާ، ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ މީހުންނާއި، ފިރިމީހާ ނުވަތަ އަނބިމީހާއާއި، ދަރިންނަށެވެ.
"ވަޒީފާ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، އުޖޫރައަކަށް ނުވަތަ އުޖޫރައެއް ލިބޭ ގޮތަކަށް ކުރާ ކޮންމެ މަސައްކަތަކަށެވެ.
"ޓޫރިޒަމާގުޅުންހުރި ދަތުރުރާވައި ހިންގުމުގެ ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ, ހައްޖާއި އުމްރާވުމަށް ރާއްޖެއިން ބޭރަށްދާ ދިވެހިންގެންދާ ދަތުރުތައް ފިޔަވައި, ޓްރެވަލް އެޖެންސީތަކުންނާއި ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންނާއި, އަދި މިނޫންވެސް ރާއްޖެއަށް އަންނަ މީހުންނާއި ރާއްޖެއިން ބޭރަށްދާ މީހުންގެ ދަތުރު, ވިޔަފާރީގެ އުސޫލުން ރާވައި ހިންގާ ފަރާތްތަކުން ދޭ ދަތުރުގެ ހިދުމަތްތަކަށެވެ.
"ރަޖިސްޓަރީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، "އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާތައް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމުގެ ގަވާއިދު" (ގަވާއިދު ނަންބަރު 999/2019) ގެ ދަށުން ހުއްދަކުރެވޭ، ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރަތަކުގެ މައުލޫމާތު އެކުލެވޭ ގޮތަށް މިނިސްޓްރީން ލިޔެ ބަލަހައްޓާ ދަފުތަރަށެވެ.
"އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ނުވަތަ "ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަް ދިނުމާއި، އިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމާއި، އެ މަސައްކަތްތައް ބެލުމާއި، ކަމާ ގުޅޭ އެކިއެކި މައްސަލަތައް ބެލުމަށް މިނިސްޓްރީން ހުއްދަދީފައިވާ އިދާރާތަކަށެވެ.
"ޓެކްނިށަނެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގައި އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ކަމުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންކަން ހާސިލުކުރުމަށްޓަކައި އިމާރާކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އެ ފަރާތެއް ދާއިމީ މުވައްޒަފެއްގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ ކޮންޓްރެކްޓް މުވައްޒަފެއްގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ ކޮންސަލްޓަންޓެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސައިފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ރިސްކް އެސެސްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، މީހެއްގެ ފަރާތުން ކުރިމަތިވެދާނެ ނުރައްކަލާއި ގެއްލުން ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ބަލާ ބެލުންތަކެއްގެ ތެރެއިން، އެ މީހަކީ ކިހާ ނުރައްކައުތެރި މީހެއްކަން ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ދީފާނެ މީހެއްކަން ކަނޑައެޅުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަށެވެ.
"ވިކްޓިމް ސަޕޯޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނަށް، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް މަޢުލޫމާތުދިނުމާއި، މަގު ދައްކައިދިނުމާއި، ކައުންސެލިންގގެ ޚިދުމަތާއި އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭ އެހެނިހެން ޚިދުމަތަކަށެވެ.
"ހެލްޕްލައިން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އެ ނަންބަރަކާ ގުޅުމުން، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުތަކާ ގުޅިގެން ރިޕޯޓު ހުށަހެޅުމަށާއި، ކަމާގުޅޭ އެކަށީގެންވާ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ޚިދުމަތްދޭ ފޯނުގެ ހިދުމަތަށެވެ.
"ވަގުތީ މަރުކަޒުތައް ނުވަތަ އެފަދަ އެހެން މަރުކަޒުތައް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނާއި އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް ރައްކައުތެރިކަމާއި ސަލާމަތްތެރިކަން ހޯދައިދިނުމުގެގޮތުން، އެ މީހުންގެ ބޭނުންތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، ކަނޑައެޅޭ އުސޫލުތަކެއްގެ ދަށުން އެފަދަ މީހުން ތިބުމަށް ނުވަތަ ބޭތިއްބުމަށް ޤާއިމުކޮށްފައިވާ ވަގުތީ މަރުކަޒުތަކަށާއި، އެ މީހުން ތިބި ތަން ސިއްރުކުރާ ރައްކައުތެރި ގޯތިތަކަށާއި، އެނޫންވެސް އެފަދަ ޚިދުމަތްދޭ އެހެނިހެން މަރުކަޒުތަކަށެވެ.
ސައިކޯސޯށަލް ސަޕޯޓް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލަކާ ުގޅިގެން، ގެވެށި އަނިޔާގެ ޢަމަލުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންނަށް، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގެ އަސަރު ކޮށްފައިވާ މީހުންނަށް ހިތްވަރުދީ، ބާރުވެރިކުރުވައި، އެމީހުންނަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ޙާލަތުގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވެދާނެ ކަންކަމަށް ސަމާލުވެ ތިބެ، އެކަންކަމަށް ޙައްލު ހޯދުމު ެގ މަގުފަހިކޮށް، އެ މީހުންނަށް އާންމު ދިރިއުޅުމެއް އުޅުމަށްޓަކައި ކުރާ މަސައްކަތަށެވެ.
"މަށްރޫއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގާނޫނު ނަންބަރު 31/1979 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެކްސްޕޯޓް އިމްޕޯޓުގެ ގާނޫނު) ގެ 8 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) އިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިދޭ އިހްތިޔާރުގެ ދަށުން އިމްޕޯޓް ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމާއި، އިމްޕޯޓް ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމުގައި އަމަލުކުރާނެ އުސޫލުގެ ދަށުން، ވަކި މަށްރޫއުއެއްގެ ގޮތުގއި ކަނޑައަޅައި، ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމަށް ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ވުޒާރާއަކުން ހުއްދަ ދީފައިވާ ކަންކަމަށެވެ.
"ހުއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދޭ ތަކެއްޗާއި އުފައްދާ ތަކެތި، ދިވެހިރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ އިމްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން މުދާ ރީއެކްސްޕޯޓް ކުރުމަށް ނުވަތަ ޑިއުޓީ މައާފުކުރުމަށް ހުއްދަކޮށް، އެ ފަރާތަކަށް ދޫކުރާ ލިޔުމަށާއި، މިއިން ކަމެއް ބަލަހައްޓާ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާއެއް މޯލްޑިވްސް ކަސްޓަމްސް ސަރވިސްގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށް، އެ ފަރާތެއްގެ ނަން ހިމެނިފައިވާ ހިމެނުމަށެވެ.
"އެމްޕްލޯއިމަންޓް ސަރވިސް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީފާ ހަމަޖައްސައިދޭ އެޖެންސީއާބެހޭ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 2022-163) ގަވާއިދުގެ 6 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ރެކްރޫޓްމަންޓުގެ ހިދުމަތާއި، ވަރކް ޕާރމިޓް މެނޭޖްމަންޓުގެ ހިދުމަތާއި، އަދި މޭންޕަވަރ ސަޕްލައި ކުރުމުގެ ހިދުމަތަށެވެ.
"ގުޅުންހުރި އެއްވެސް ވިޔަފާރިއެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ ކުންފުންޏެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ހިއްސާދާރެއްގެ ހިއްސާ އެހެން ކުންފުންޏެއްގައިވާ ކޮންމެ ކުންފުންޏަކަށެވެ.
"އާއިލީގޮތުން ގާތް ގުޅުން ހުރި ފަރާތްތައް" ކަމަށް ބުނެ ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ،ބައްޕައާއި، މަންމައާއި، އެއްބަނޑުއެއްބަފާ، ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ މީހުންނާއި، ފިރިމީހާ ނުވަތަ އަނބިމީހާއާއި، ދަރިންނަށެވެ.
"ވަޒީފާ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، އުޖޫރައަކަށް ނުވަތަ އުޖޫރައެއް ލިބޭ ގޮތަކަށް ކުރާ ކޮންމެ މަސައްކަތަކަށެވެ.
"ޓޫރިޒަމާގުޅުންހުރި ދަތުރުރާވައި ހިންގުމުގެ ހިދުމަތް" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ, ހައްޖާއި އުމްރާވުމަށް ރާއްޖެއިން ބޭރަށްދާ ދިވެހިންގެންދާ ދަތުރުތައް ފިޔަވައި, ޓްރެވަލް އެޖެންސީތަކުންނާއި ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންނާއި, އަދި މިނޫންވެސް ރާއްޖެއަށް އަންނަ މީހުންނާއި ރާއްޖެއިން ބޭރަށްދާ މީހުންގެ ދަތުރު, ވިޔަފާރީގެ އުސޫލުން ރާވައި ހިންގާ ފަރާތްތަކުން ދޭ ދަތުރުގެ ހިދުމަތްތަކަށެވެ.
"ރަޖިސްޓަރީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، "އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާތައް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމުގެ ގަވާއިދު" (ގަވާއިދު ނަންބަރު 999/2019) ގެ ދަށުން ހުއްދަކުރެވޭ، ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރަތަކުގެ މައުލޫމާތު އެކުލެވޭ ގޮތަށް މިނިސްޓްރީން ލިޔެ ބަލަހައްޓާ ދަފުތަރަށެވެ.
"އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ނުވަތަ "ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަް ދިނުމާއި، އިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަދިނުމާއި، އެ މަސައްކަތްތައް ބެލުމާއި، ކަމާ ގުޅޭ އެކިއެކި މައްސަލަތައް ބެލުމަށް މިނިސްޓްރީން ހުއްދަދީފައިވާ އިދާރާތަކަށެވެ.
"ޓެކްނިށަނެއް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގައި އިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ކަމުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންކަން ހާސިލުކުރުމަށްޓަކައި އިމާރާކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އެ ފަރާތެއް ދާއިމީ މުވައްޒަފެއްގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ ކޮންޓްރެކްޓް މުވައްޒަފެއްގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ ކޮންސަލްޓަންޓެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސައިފައިވާ ފަރާތްތަކަށެވެ.