ގާނޫނީ ރަދީފު
"ކްލޯޒް އެސޯސިއޭޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މުވައްޒަފަކާ ވިޔަފާރީގެ ހިއްސާ ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެ ގުޅުން އޮންނަ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ކްލޯޒް ރިލޭޓިވް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މުވައްޒަފަކު ކައިވެނިކޮށްގެން އުޅޭ މީހާއާއި، ދަރިންނާއި، އެއްބަނޑު މީހުންނާއި، އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ މީހުންނާއި، މައިންބަފައިންނާއި، ދޮންދަރިންނާއި، އެ މުވައްޒަފަކު ކައިވެނިކޮށްގެން އުޅޭ މީހާގެ އެއްބަނޑު މީހުންނާއި، އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެ މީހާގެ މައިންބަފައިންނަށެވެ.
"ކޮންޓިންޖެންޓް ލަޔަބިލިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޔަގީންކަމާއެކު ބަޔާންކޮށްދޭން ދަތިކަމެއް ކުރިމަގުގައި ހިނގައިފިނަމަ، އެކަމެއް ހިނގުމުގެ ސަބަބުން އަދާކުރަންޖެހިދާނެ ދަރަންޏަށް ނުވަތަ ފައިސާއަށެވެ.
"ކޮންޓްރެކްޓަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހަވާލުކުރެވޭ އެންމެހައި މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށާއި، ހޯދޭ ހިދުމަތްތައް ލިބިދިނުމަށާއި، ތަކެތި ގަތުމަށް ކޮންޓްރެކްޓް އުސޫލުން ހަވާލުކުރެވޭ ފަރާތަށެވެ.
"ކޮންޓްރެކްޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހަވާލުކުރެޭވޭ އެންމެހައި މަސައްކަތްތަކާއި، ހޯދޭ ހިދުމަތްތަކާއި، ގަނެވޭ ތަކެއްޗާބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ކުރުމުގައި، ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ވެވޭ އެއްބަސްވުންތައް ނުވަތަ އެގްރީމެންޓްތައް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
"މެގަ ޕްރޮޖެކްޓް" ނުވަތަ ("ބިޔަ މަށްރޫއު") ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ނުވަތަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގެ މަށްވަރާގެ މަތިން އެ މަށްރޫޢަކީ ބިޔަ މަށްރޫޢެއްކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަނޑައަޅާ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"ބިޔަ މަށްރޫއު (މެގަ ޕްރޮޖެކްޓް)" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ނުވަތަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގެ މަށްވަރާގެ މަތިން އެ މަށްރޫޢަކީ ބިޔަ މަށްރޫޢެއްކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަނޑައަޅާ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"ބަޖެޓަރީ ކޮންޓްރޯލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ އަހަރީ ބަޖެޓް ހިންގުމަށްޓަކައި މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޒަރީން ގެންގުޅޭ ކޮންޓްރޯލްތަކަށެވެ.
"ބޭންކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީގެ ހުއްދައާއެކު ރާއްޖޭގައި ހިންގާ ބޭންކްތަކާއި ނުވަތަ މާލީ އިދާރާތަކާއި އަދި މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ ރިޓީ ގަބޫލުކުރާ ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ބޭންކްތަކެވެ.
"ހާއްސަ އެހީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތުގެ ގާނޫނު (3/2006) ގެ 10 ވަނަ މާއްދާއާއި މާލިއްޔަތުގެ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 20/2017) ގެ 6.23 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ބާވަތުގެ އެހީއަށެވެ.
"ޚަރަދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެކި ކަންކަމަށް ކަނޑައެޅި ބަޖެޓްކުރެވިގެން ކުރެވޭ ހޭދައަށާއި، އަދި އެނޫންވެސް ފަންޑު އެކައުންޓުތަކުން ކުރެވޭ ހޭދައަށެވެ. ޚަރަދުގެ މާނައިގައި އެޑްވާންސްގެ ގޮތުގައި ދޫކުރާ ފައިސާއެއް ނުހިމެނޭނެއެވެ.
"ހިސާބުތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތުގެ ޤާނޫނު ނުވަތަ މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ބަލަހައްޓަންޖެހޭ ދައުލަތުގެ ފައިސާއާއި އެހެނިހެން ފައިސާ، ނުވަތަ ދައުލަތުގެ މުދަލާއި އެހެނިހެން މުދާ، ނުވަތަ ފައިސާގެ މުޢާމަލާތްތައް، ނުވަތަ މުދަލެއްނަމަ ފައިސާއިން ނުވަތަ އެހެން މިންގަނޑަކުން މިންކުރެވިފައިވާ ތަކެއްޗާ ބެހޭގޮތުން އެއްކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ރިކޯޑުކުރެވިގެން ނުވަތަ ލިޔުމެއްގެ ސިފައިގައި ނުވަތަ ޗާޕުކުރެވިގެން ނުވަތަ މައިކްރޯފިލްމުގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ އިލެކްޓްރޯނިކްގެ ޒަރީއާއިން ބެލެހެއްޓޭ ރިކޯޑެވެ. މި މާނައިގައި ފޮތް، ލިޔެކިޔުން، މަނިޓަރީ ފޯމު، ޚުލާޞާ، ވައުޗަރު، ކޮމްޕިއުޓަރ ޕްރިންޓްއައުޓް، ނުވަތަ މިނޫން އެހެން ގޮތްގޮތުންހިސާބުކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ އެންމެހައި ލިޔެކިޔުން ހިމެނެއެވެ.
"ބައިނަލްއަގްވާމީ އެއްބަސްވުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، "މަލްޓިލެޓަރަލް ކޮންވެންށަން ފޮރ މިއުޗުއަލް އެޑްމިނިސްޓްރޭޓިވް އެސިސްޓެންސް އިން ޓެކްސް މެޓަރޒް"، ނުވަތަ އެއްވެސް ބައިލެޓަރަލް ނުވަތަ މަލްޓިލެޓަރަލް ޓެކްސް ކޮންވެންށަނެއް/އެއްބަސްވުމެއް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން އެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ބައިވެރިވާ ޓެކުހާގުޅޭ މައުލޫމާތު ބަދަލުކުރުމުގެ އެއްވެސް އެއްބަސްވުމަކަށެވެ. އަދި އެ ފަދަ އެއްބަސްވުމެއް ވާންވާނީ، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ބައިވެރިވާ ޖުރިސްޑިކްށަންތަކުގެ މެދުގައި ޓެކުހާގުޅޭ މައުލޫމާތު ބަދަލުކުރުމުގެ (އެ ފަދަ މައުލޫމާތު އޮޓޮމެޓިކުން ބަދަލުކުރުން ވެސް ހިމެނޭ ގޮތުން) ގާނޫނީ ބާރު އެ އެއްބަސްވުމުގައި އެއްބަސްވެފައިވާ ކަންކަމުގެ ޒަރީއާއިން ލިބިދީފައިވާ އެއްބަސްވުމަކަށެވެ.
"ލޯކަލް ކޮންޓެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލައިސަންސް ދޫކުރެވޭ ފަރާތުގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލްގައިވާ ބަޔަކު އުފައްދާ އުފެއްދުންތަކަށާއި، ބަޔަކު ލައްވާ ނަމަވެސް، ލައިސަންސް ދޫކުރެވޭ ފަރާތުގެ ބޭނުމަށް އެފަރާތުގެ އިރުށާދުގެ މަތިން ތައްޔާރުކުރެވޭ، ތަކެއްޗަށާއި، ދިވެހިންގެ މުޖުތަމައަށް ބޭނުން ހިފޭގޮތަށް، ނުވަތަ ދިވެހި މުޖުތަމައާގުޅޭގޮތަށް، ދިވެހިންގެ މިލްކުވެރިކަން އޮވެގެން އުފައްދާ ތަކެއްޗަށާއި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނުވަތަ ދިވެހި ބަހަށް ނުވަތަ ދިވެހި ސަގާފަތަށް، ނުވަތަ ދިވެހިންގެ ށައުގުތަކާގުޅޭގޮތަށް ދިވެހިން ނުވަތަ ދިވެހިންގެ އިރުށާދުގެ މަތިން ދިވެހިންނަށް އުފައްދާ އެއްޗެހި ހިމެނޭގޮތަށެވެ. ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން އުފައްދާފައި ހުންނަ ކޮންޓެންޓަކަށް ދިވެހި ބަހުން އަޑުއަޅައިގެން އުފައްދާ ކޮންޓެންޓަކީ ލޯކަލް ކޮންޓެންޓް ކަމުގައެއް ނުބެލެވޭނެއެވެ.
"ޖެންޑަރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި ޖިންސަކަށް ނިސްބަތްކޮށް އިޖްތިމާއީ ގޮތުންނާއި ސަގާފީ ގޮތުން އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށް ދެވިފައިވާ މާނަކުރުމަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި، އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންގެ ދައުރާއި، އުޅުމާއި، އެކަމާ ގުޅުންހުރި އެހެނިހެން ކަންކަމާއި، އަދި މުޖްތަމައުގައި ވަކި ޖިންސަކަށް ނިސްބަތްކުރާ ދައުރާއި، މަސައްކަތްތަކާއި، ފުރުސަތުތައް ހިމެނެއެވެ.
"ކްލޯޒް އެސޯސިއޭޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މުވައްޒަފަކާ ވިޔަފާރީގެ ހިއްސާ ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެ ގުޅުން އޮންނަ ފަރާތްތަކަށެވެ.
"ކްލޯޒް ރިލޭޓިވް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެ މުވައްޒަފަކު ކައިވެނިކޮށްގެން އުޅޭ މީހާއާއި، ދަރިންނާއި، އެއްބަނޑު މީހުންނާއި، އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ މީހުންނާއި، މައިންބަފައިންނާއި، ދޮންދަރިންނާއި، އެ މުވައްޒަފަކު ކައިވެނިކޮށްގެން އުޅޭ މީހާގެ އެއްބަނޑު މީހުންނާއި، އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ މީހުންނާއި، އެ މީހާގެ މައިންބަފައިންނަށެވެ.
"ކޮންޓިންޖެންޓް ލަޔަބިލިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޔަގީންކަމާއެކު ބަޔާންކޮށްދޭން ދަތިކަމެއް ކުރިމަގުގައި ހިނގައިފިނަމަ، އެކަމެއް ހިނގުމުގެ ސަބަބުން އަދާކުރަންޖެހިދާނެ ދަރަންޏަށް ނުވަތަ ފައިސާއަށެވެ.
"ކޮންޓްރެކްޓަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހަވާލުކުރެވޭ އެންމެހައި މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށާއި، ހޯދޭ ހިދުމަތްތައް ލިބިދިނުމަށާއި، ތަކެތި ގަތުމަށް ކޮންޓްރެކްޓް އުސޫލުން ހަވާލުކުރެވޭ ފަރާތަށެވެ.
"ކޮންޓްރެކްޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހަވާލުކުރެޭވޭ އެންމެހައި މަސައްކަތްތަކާއި، ހޯދޭ ހިދުމަތްތަކާއި، ގަނެވޭ ތަކެއްޗާބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ކުރުމުގައި، ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ވެވޭ އެއްބަސްވުންތައް ނުވަތަ އެގްރީމެންޓްތައް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
"މެގަ ޕްރޮޖެކްޓް" ނުވަތަ ("ބިޔަ މަށްރޫއު") ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ނުވަތަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގެ މަށްވަރާގެ މަތިން އެ މަށްރޫޢަކީ ބިޔަ މަށްރޫޢެއްކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަނޑައަޅާ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"ބިޔަ މަށްރޫއު (މެގަ ޕްރޮޖެކްޓް)" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ނުވަތަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގެ މަށްވަރާގެ މަތިން އެ މަށްރޫޢަކީ ބިޔަ މަށްރޫޢެއްކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަނޑައަޅާ މަށްރޫއުތަކަށެވެ.
"ބަޖެޓަރީ ކޮންޓްރޯލް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ އަހަރީ ބަޖެޓް ހިންގުމަށްޓަކައި މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޒަރީން ގެންގުޅޭ ކޮންޓްރޯލްތަކަށެވެ.
"ބޭންކް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީގެ ހުއްދައާއެކު ރާއްޖޭގައި ހިންގާ ބޭންކްތަކާއި ނުވަތަ މާލީ އިދާރާތަކާއި އަދި މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ ރިޓީ ގަބޫލުކުރާ ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ބޭންކްތަކެވެ.
"ހާއްސަ އެހީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތުގެ ގާނޫނު (3/2006) ގެ 10 ވަނަ މާއްދާއާއި މާލިއްޔަތުގެ ގަވާއިދު (ގަވާއިދު ނަންބަރު 20/2017) ގެ 6.23 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ބާވަތުގެ އެހީއަށެވެ.
"ޚަރަދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެކި ކަންކަމަށް ކަނޑައެޅި ބަޖެޓްކުރެވިގެން ކުރެވޭ ހޭދައަށާއި، އަދި އެނޫންވެސް ފަންޑު އެކައުންޓުތަކުން ކުރެވޭ ހޭދައަށެވެ. ޚަރަދުގެ މާނައިގައި އެޑްވާންސްގެ ގޮތުގައި ދޫކުރާ ފައިސާއެއް ނުހިމެނޭނެއެވެ.
"ހިސާބުތައް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތުގެ ޤާނޫނު ނުވަތަ މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ބަލަހައްޓަންޖެހޭ ދައުލަތުގެ ފައިސާއާއި އެހެނިހެން ފައިސާ، ނުވަތަ ދައުލަތުގެ މުދަލާއި އެހެނިހެން މުދާ، ނުވަތަ ފައިސާގެ މުޢާމަލާތްތައް، ނުވަތަ މުދަލެއްނަމަ ފައިސާއިން ނުވަތަ އެހެން މިންގަނޑަކުން މިންކުރެވިފައިވާ ތަކެއްޗާ ބެހޭގޮތުން އެއްކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ރިކޯޑުކުރެވިގެން ނުވަތަ ލިޔުމެއްގެ ސިފައިގައި ނުވަތަ ޗާޕުކުރެވިގެން ނުވަތަ މައިކްރޯފިލްމުގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ އިލެކްޓްރޯނިކްގެ ޒަރީއާއިން ބެލެހެއްޓޭ ރިކޯޑެވެ. މި މާނައިގައި ފޮތް، ލިޔެކިޔުން، މަނިޓަރީ ފޯމު، ޚުލާޞާ، ވައުޗަރު، ކޮމްޕިއުޓަރ ޕްރިންޓްއައުޓް، ނުވަތަ މިނޫން އެހެން ގޮތްގޮތުންހިސާބުކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ އެންމެހައި ލިޔެކިޔުން ހިމެނެއެވެ.
"ބައިނަލްއަގްވާމީ އެއްބަސްވުން" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، "މަލްޓިލެޓަރަލް ކޮންވެންށަން ފޮރ މިއުޗުއަލް އެޑްމިނިސްޓްރޭޓިވް އެސިސްޓެންސް އިން ޓެކްސް މެޓަރޒް"، ނުވަތަ އެއްވެސް ބައިލެޓަރަލް ނުވަތަ މަލްޓިލެޓަރަލް ޓެކްސް ކޮންވެންށަނެއް/އެއްބަސްވުމެއް ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއިން އެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ބައިވެރިވާ ޓެކުހާގުޅޭ މައުލޫމާތު ބަދަލުކުރުމުގެ އެއްވެސް އެއްބަސްވުމަކަށެވެ. އަދި އެ ފަދަ އެއްބަސްވުމެއް ވާންވާނީ، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ބައިވެރިވާ ޖުރިސްޑިކްށަންތަކުގެ މެދުގައި ޓެކުހާގުޅޭ މައުލޫމާތު ބަދަލުކުރުމުގެ (އެ ފަދަ މައުލޫމާތު އޮޓޮމެޓިކުން ބަދަލުކުރުން ވެސް ހިމެނޭ ގޮތުން) ގާނޫނީ ބާރު އެ އެއްބަސްވުމުގައި އެއްބަސްވެފައިވާ ކަންކަމުގެ ޒަރީއާއިން ލިބިދީފައިވާ އެއްބަސްވުމަކަށެވެ.
"ލޯކަލް ކޮންޓެންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ލައިސަންސް ދޫކުރެވޭ ފަރާތުގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލްގައިވާ ބަޔަކު އުފައްދާ އުފެއްދުންތަކަށާއި، ބަޔަކު ލައްވާ ނަމަވެސް، ލައިސަންސް ދޫކުރެވޭ ފަރާތުގެ ބޭނުމަށް އެފަރާތުގެ އިރުށާދުގެ މަތިން ތައްޔާރުކުރެވޭ، ތަކެއްޗަށާއި، ދިވެހިންގެ މުޖުތަމައަށް ބޭނުން ހިފޭގޮތަށް، ނުވަތަ ދިވެހި މުޖުތަމައާގުޅޭގޮތަށް، ދިވެހިންގެ މިލްކުވެރިކަން އޮވެގެން އުފައްދާ ތަކެއްޗަށާއި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނުވަތަ ދިވެހި ބަހަށް ނުވަތަ ދިވެހި ސަގާފަތަށް، ނުވަތަ ދިވެހިންގެ ށައުގުތަކާގުޅޭގޮތަށް ދިވެހިން ނުވަތަ ދިވެހިންގެ އިރުށާދުގެ މަތިން ދިވެހިންނަށް އުފައްދާ އެއްޗެހި ހިމެނޭގޮތަށެވެ. ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން އުފައްދާފައި ހުންނަ ކޮންޓެންޓަކަށް ދިވެހި ބަހުން އަޑުއަޅައިގެން އުފައްދާ ކޮންޓެންޓަކީ ލޯކަލް ކޮންޓެންޓް ކަމުގައެއް ނުބެލެވޭނެއެވެ.
"ޖެންޑަރ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވަކި ޖިންސަކަށް ނިސްބަތްކޮށް އިޖްތިމާއީ ގޮތުންނާއި ސަގާފީ ގޮތުން އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށް ދެވިފައިވާ މާނަކުރުމަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި، އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންގެ ދައުރާއި، އުޅުމާއި، އެކަމާ ގުޅުންހުރި އެހެނިހެން ކަންކަމާއި، އަދި މުޖްތަމައުގައި ވަކި ޖިންސަކަށް ނިސްބަތްކުރާ ދައުރާއި، މަސައްކަތްތަކާއި، ފުރުސަތުތައް ހިމެނެއެވެ.