ގާނޫނީ ރަދީފު
"މާލީގޮތުން ނުވަތަ އިގްތިސާދީގޮތުން ދަތިކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
- އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި، ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވާ މީހާއަށް މާލީގޮތުން ނުވަތަ އިގްތިސާދީގޮތުން އެނާއަށް ލިބުން ހައްގު އެއްޗެއް ނުވަތަ ދިރިއުޅުމުގެ ޒަރޫރީ ބޭނުންތަކަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ އެއްޗެއް ނުދީ ހިފެހެއްޓުމަށެވެ. ގެއަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ތަކެއްޗާއި، އެގެއެއްގައި ދިރިއުޅޭ ހާލަތުގައި އެގެއަކަށް ކުލިދައްކަންޖެހޭނަމަ، އެ ކުލިދެއްކުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ނުވަތަ ގެ ރަހުނުކޮށްފައިވާނަމަ ރަހުނު ހިފި ފަރާތަށް ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ދެއްކުން ހިމެނޭގޮތުންނެވެ. ނުވަތަ؛
- ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވާ މީހާގެ މަސްލަހަތެއްއޮތް މުދަލެއް ނުވަތަ ގޭގައި ހުރި ސާމާނު ނުވަތަ އާލާތް، އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި، އުކާލުމަށް ނުވަތަ ނައްތާލުމަށެވެ.
"އެކުގައި ދިރިއުޅޭ ގެ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލު ހިންގި މީހާއާއި ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާ ގެވެށި ގުޅުމަކުން ގުޅިފައިވީހިނދު ދިރިއުޅެމުން އަންނަ ނުވަތަ އެއް އިރެއްގައިވެސް ދިރިއުޅުނު ގެއަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އެ ދެމީހުންގެ މިލްކުވެރިކަން ހިމެނޭ ގެތަކާއި، އެކުގައި ނުވަތަ ދެމީހުންކުރެ މީހެއް ވަކިން ކުއްޔަށް ހިފައިގެންއުޅޭ ގެއާއި، އެ ދެމީހުންގެ މިލްކުވެރިކަން ނުހިމެނޭ ނަމަވެސް ގެވެށި އަނިޔާ ހިންގި މީހާގެ އާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ ގެވެސް ހިމެނެއެވެ.
"އާއިލާ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އަންނަނިވި މީހުން ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
- ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިގެންވާ މީހުން؛
- ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިގެންވާ މީހުންނަށް، އެ ކައިވެނީގެ ތެރެއިން، ނުވަތަ އެއިން މީހަކު ކޮށްފައިވާ އެހެން ކައިވެންޏެއްގެ ތެރެއިން ލިބިފައިވާ ދަރިން؛
- ލޭގެ ގުޅުމުން ގުޅިފައިވާ މީހުންނާއި ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިފައިވާ މީހުން؛
- އެއް ގެއެއްގައި ދިރިއުޅޭ ބައެއްގެ ތެރެއިން، މީހަކު ހަރަދުކޮށްގެން އެހެން މީހުން ބަލަހައްޓައި ހަރަދުކުރާނަމަ، ހަރަދުކުރާ ފަރާތާއި އެފަރާތުން ބަލަހައްޓާ މީހުން.
"ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ދަރިއަކު ނުވަތަ މީހަކު ނުވަތަ ކުއްޖަކު ބެލެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާ ށަރުއީގޮތުން ނުވަތަ ގާނޫނީގޮތުން ހަވާލުވެފައިވާ މީހާއަށެވެ.
"ބިރުދެއްކުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާއަށް އަނގަބަހުން ބިރުދެއްކުމަށް ނުވަތަ އޭނާގެ ހިތުގައި ބިރުވެރިކަން އުފެދޭފަދަ ގޮތަކަށް އަނގަބަހުން ބިރުދެއްކުމަށެވެ.
(ނ) "ރިޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލެއް ހިނގައިފިކަމުގެ ތުހުމަތުކުރެވޭހިނދު، ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ހިނގާފާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭހިނދު، ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ނުހިނގާނުދާނެކަމަށް ބެލެވޭހިނދު، އެކަން ފުލުހުންނަށް ނުވަތަ އޮތޯރިޓީއަށް މި ގާނޫނުގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމަށެވެ.
"ކޮޕީ ސިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެހެން ފަރާތަކަށް / އިދާރާތަކަށް އެޑްރެސްކޮށް އެތަނަކަށް ކޮޕީކޮށް ފޮނުވާ ސިޓީތަކަށެވެ.
"ދައުލަތުގެ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާއި، އަދުލުއިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ ބާރާއި، މިނިވަން މުއައްސަސާތަކާއި، މުސްތަގިއްލު މަގާމުތަކާއި، ސަލާމަތީ ހިދުމަތްތަކާއި، ގާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އިންތިހާބުކުރެވޭ ކައުންސިލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ. އަދި އެ ތަނެއް ހިންގުމުގައި ދައުލަތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ ތަނަކާއި، ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން އެހީ ލިބިގެން ހިންގާ ކޮންމެ ތަނެއް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ކޭސް ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނުން ތަހުގީގު ކުރަން ނިންމާ މައްސަލަތަކުގެ ތަރުތީބު ދެނެގަތުމަށާއި، މައްސަލައިގެ ދާއިރާ އެނގޭގޮތަށާއި، ހުށަހެޅުނު އަހަރު އެނގޭ ގޮތަށް، ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް ދޭ ވަކި ނަންބަރަށެވެ.
"ރަޖިސްޓްރޭށަން ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނުން ރަޖިސްޓަރީ ކުރަން ނިންމާ މައްސަލަތަކުގެ ތަރުތީބު ދެނެގަތުމަށާއި، މައްސަލައިގެ ދާއިރާ އެނގޭގޮތަށާއި، ހުށަހެޅުނު އަހަރު އެނގޭ ގޮތަށް، ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް ދޭ ވަކި ނަންބަރަށެވެ.
"އިންވެސްޓިގޭށަން އޮފިސަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މައްސަލަތައް ބަލައި ތަހުގީގުކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ މުވައްޒަފުންނަށެވެ.
"އެންޓްރީ ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނަށް ލިބޭ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ލިޔެކިޔުމެއްގެ ތަރުތީބު އެނގޭނެ ގޮތަށް، ކޮންމެ ލިޔުމަކަށް ދޭ ހާއްސަ ނަންބަރަށެވެ.
"އިންވެސްޓިގޭށަން ޑިޕާޓްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތައް އެ އިރެއްގައި ބަލައި ތަހުގީގުކުރުމުގެ މެންޑޭޓު ހަވާލުކޮށްފައިވާ ކޮމިށަނުގެ ޑިޕާޓްމަންޓްތަކާއި ރީޖަނަލް އޮފީސްތަކަށެވެ.
(ހކ) "ޕޯޓްފޯލިއޯ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދައްރިސުން ފުރިހަމަކުރުމަށް ޓީޗަރސް ރަޖިސްޓްރޭށަން ބޯޑުން ކަނޑައަޅައިފައި ވާ ކަންތައްތައް ފުރިހަމަކޮށް ރިކޯޑުކުރަން ބޭނުންކުރާ ލިޔެކިޔުންތަކަށެވެ.
"ބްލެކްލިސްޓްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދާއިމީގޮތެއްގައި ލައިސަންސް ނުލިބޭނެކަމަށް ކަނޑައެޅުމަށެވެ.
"މާލީގޮތުން ނުވަތަ އިގްތިސާދީގޮތުން ދަތިކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
- އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި، ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވާ މީހާއަށް މާލީގޮތުން ނުވަތަ އިގްތިސާދީގޮތުން އެނާއަށް ލިބުން ހައްގު އެއްޗެއް ނުވަތަ ދިރިއުޅުމުގެ ޒަރޫރީ ބޭނުންތަކަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ އެއްޗެއް ނުދީ ހިފެހެއްޓުމަށެވެ. ގެއަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ތަކެއްޗާއި، އެގެއެއްގައި ދިރިއުޅޭ ހާލަތުގައި އެގެއަކަށް ކުލިދައްކަންޖެހޭނަމަ، އެ ކުލިދެއްކުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ނުވަތަ ގެ ރަހުނުކޮށްފައިވާނަމަ ރަހުނު ހިފި ފަރާތަށް ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ދެއްކުން ހިމެނޭގޮތުންނެވެ. ނުވަތަ؛
- ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވާ މީހާގެ މަސްލަހަތެއްއޮތް މުދަލެއް ނުވަތަ ގޭގައި ހުރި ސާމާނު ނުވަތަ އާލާތް، އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި، އުކާލުމަށް ނުވަތަ ނައްތާލުމަށެވެ.
"އެކުގައި ދިރިއުޅޭ ގެ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލު ހިންގި މީހާއާއި ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާ ގެވެށި ގުޅުމަކުން ގުޅިފައިވީހިނދު ދިރިއުޅެމުން އަންނަ ނުވަތަ އެއް އިރެއްގައިވެސް ދިރިއުޅުނު ގެއަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އެ ދެމީހުންގެ މިލްކުވެރިކަން ހިމެނޭ ގެތަކާއި، އެކުގައި ނުވަތަ ދެމީހުންކުރެ މީހެއް ވަކިން ކުއްޔަށް ހިފައިގެންއުޅޭ ގެއާއި، އެ ދެމީހުންގެ މިލްކުވެރިކަން ނުހިމެނޭ ނަމަވެސް ގެވެށި އަނިޔާ ހިންގި މީހާގެ އާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ ގެވެސް ހިމެނެއެވެ.
"އާއިލާ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، އަންނަނިވި މީހުން ހިމެނޭގޮތަށެވެ.
- ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިގެންވާ މީހުން؛
- ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިގެންވާ މީހުންނަށް، އެ ކައިވެނީގެ ތެރެއިން، ނުވަތަ އެއިން މީހަކު ކޮށްފައިވާ އެހެން ކައިވެންޏެއްގެ ތެރެއިން ލިބިފައިވާ ދަރިން؛
- ލޭގެ ގުޅުމުން ގުޅިފައިވާ މީހުންނާއި ކައިވެނީގެ ގުޅުމުން ގުޅިފައިވާ މީހުން؛
- އެއް ގެއެއްގައި ދިރިއުޅޭ ބައެއްގެ ތެރެއިން، މީހަކު ހަރަދުކޮށްގެން އެހެން މީހުން ބަލަހައްޓައި ހަރަދުކުރާނަމަ، ހަރަދުކުރާ ފަރާތާއި އެފަރާތުން ބަލަހައްޓާ މީހުން.
"ބެލެނިވެރިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ދަރިއަކު ނުވަތަ މީހަކު ނުވަތަ ކުއްޖަކު ބެލެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާ ށަރުއީގޮތުން ނުވަތަ ގާނޫނީގޮތުން ހަވާލުވެފައިވާ މީހާއަށެވެ.
"ބިރުދެއްކުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ ށިކާރައަކަށްވީ މީހާއަށް އަނގަބަހުން ބިރުދެއްކުމަށް ނުވަތަ އޭނާގެ ހިތުގައި ބިރުވެރިކަން އުފެދޭފަދަ ގޮތަކަށް އަނގަބަހުން ބިރުދެއްކުމަށެވެ.
(ނ) "ރިޕޯޓުކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައިއެވަނީ، ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލެއް ހިނގައިފިކަމުގެ ތުހުމަތުކުރެވޭހިނދު، ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ހިނގާފާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭހިނދު، ނުވަތަ އެފަދަ އަމަލެއް ނުހިނގާނުދާނެކަމަށް ބެލެވޭހިނދު، އެކަން ފުލުހުންނަށް ނުވަތަ އޮތޯރިޓީއަށް މި ގާނޫނުގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމަށެވެ.
"ކޮޕީ ސިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އެހެން ފަރާތަކަށް / އިދާރާތަކަށް އެޑްރެސްކޮށް އެތަނަކަށް ކޮޕީކޮށް ފޮނުވާ ސިޓީތަކަށެވެ.
"ދައުލަތުގެ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާއި، އަދުލުއިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ ބާރާއި، މިނިވަން މުއައްސަސާތަކާއި، މުސްތަގިއްލު މަގާމުތަކާއި، ސަލާމަތީ ހިދުމަތްތަކާއި، ގާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އިންތިހާބުކުރެވޭ ކައުންސިލުތައް ހިމެނޭ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ. އަދި އެ ތަނެއް ހިންގުމުގައި ދައުލަތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ ތަނަކާއި، ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން އެހީ ލިބިގެން ހިންގާ ކޮންމެ ތަނެއް ހިމެނޭގޮތުންނެވެ.
"ކޭސް ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނުން ތަހުގީގު ކުރަން ނިންމާ މައްސަލަތަކުގެ ތަރުތީބު ދެނެގަތުމަށާއި، މައްސަލައިގެ ދާއިރާ އެނގޭގޮތަށާއި، ހުށަހެޅުނު އަހަރު އެނގޭ ގޮތަށް، ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް ދޭ ވަކި ނަންބަރަށެވެ.
"ރަޖިސްޓްރޭށަން ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނުން ރަޖިސްޓަރީ ކުރަން ނިންމާ މައްސަލަތަކުގެ ތަރުތީބު ދެނެގަތުމަށާއި، މައްސަލައިގެ ދާއިރާ އެނގޭގޮތަށާއި، ހުށަހެޅުނު އަހަރު އެނގޭ ގޮތަށް، ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް ދޭ ވަކި ނަންބަރަށެވެ.
"އިންވެސްޓިގޭށަން އޮފިސަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މައްސަލަތައް ބަލައި ތަހުގީގުކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ މުވައްޒަފުންނަށެވެ.
"އެންޓްރީ ނަންބަރު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނަށް ލިބޭ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ލިޔެކިޔުމެއްގެ ތަރުތީބު އެނގޭނެ ގޮތަށް، ކޮންމެ ލިޔުމަކަށް ދޭ ހާއްސަ ނަންބަރަށެވެ.
"އިންވެސްޓިގޭށަން ޑިޕާޓްމަންޓް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކޮމިށަނަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތައް އެ އިރެއްގައި ބަލައި ތަހުގީގުކުރުމުގެ މެންޑޭޓު ހަވާލުކޮށްފައިވާ ކޮމިށަނުގެ ޑިޕާޓްމަންޓްތަކާއި ރީޖަނަލް އޮފީސްތަކަށެވެ.
(ހކ) "ޕޯޓްފޯލިއޯ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މުދައްރިސުން ފުރިހަމަކުރުމަށް ޓީޗަރސް ރަޖިސްޓްރޭށަން ބޯޑުން ކަނޑައަޅައިފައި ވާ ކަންތައްތައް ފުރިހަމަކޮށް ރިކޯޑުކުރަން ބޭނުންކުރާ ލިޔެކިޔުންތަކަށެވެ.
"ބްލެކްލިސްޓްކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދާއިމީގޮތެއްގައި ލައިސަންސް ނުލިބޭނެކަމަށް ކަނޑައެޅުމަށެވެ.