"ހިފެހެއްޓުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ހިނގާބިނގާވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސްއެޅުމަށާއި، ވަކި ތަނެއްގައި އެ ތަނުން ބޭރަށް ނުދެވޭ ގޮތަށް މީހަކު ހިފެހެއްޓުމަށެވެ.

އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުން، މީހަކު ފަރުވާކުޑަ އަމަލެއް ކޮށްފިކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) މަގްސަދުގެ ރުކުން އެބައޮތްކަން އެނގިހުރެ ނުވަތަ އޭނާގެ އަމަލުން އެރުކުން މެދުވެރިވެދާނެކަމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުކަމާއި، އެނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭ މަގްބޫލު ސަބަބެއް ނެތްކަން އޭނާއަށް އެނގިހުރެ، އެނުރައްކަލަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުން؛ އަދި (2) އޭނާ ކުރި އަމަލުގެ ޒާތަށާއި މަގްސަދަށް ބަލާއިރު އަދި އޭނާއަށް އެނގިގެންވާ ހާލަތްތަކަށް ބަލާއިރު، އެފަދަ އަމަލަކުން ނުކުމެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޒާތަށާއި މިންވަރަށް ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުމަކީ، އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ހުރި މީހަކު އަމަލުކުރާނޭކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ހަމަތަކާ މުޅިން ތަފާތުގޮތަކަށް ކުރި އަމަލެއް ކަމުގައިވުން.

"ށައްކެއް ނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކުށް ސާބިތުވުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ހެކީގެ މިންގަނޑުތަކުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ހެކިބަހުން ސާބިތުވާ ސާބިތުވުމަށެވެ. އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ސާބިތުކުރުމަށް ބޭނުންވާކަމުގެ ތެދުކަމާމެދު އެކަށީގެން ނުވާ ގޮތުގައި އެއްވެސް ށައްކެއް އުފެދޭނެ ފުރުސަތެއް ނުދިނުމެވެ.

"ޕިރަމިޑް ސޭލްސް ސްކީމް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އަންނަނިވި ކަންކަމަށްޓަކައި އެކުލަވައިލެވޭ ކޮންމެ ޕްލޭނެއް، ނުވަތަ ހިންގާ ކޮންމެ މަށްރޫއަކަށެވެ: (1) މީހަކު އަގެއް ހުރި އެއްޗެއް ދޫކޮށްލުމުގެ މުގާބިލުގައި، އަގެއް ހުރި އެހެން އެއްޗެއް ލިބިގަތުމުގެ ފުރުސަތު ހޯދުން؛ (2) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ އަމަލު ހިންގަނީ ވީހާވެސް ގިނަ މީހުން އެކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށް ހިތްވަރުދެވޭ ގޮތަށްކަމުގައިވުން؛ އަދި (3) އެކަމަކީ އެ ޕްލޭނުގެ ދަށުން ނުވަތަ މަށްރޫއުގެ ދަށުން ވިއްކޭ، ނުވަތަ އަލުން ވިއްކުމަށްޓަކައި ބައިވެރިންގެ މެދުގައި ބަހައިލެވޭ މުދަލުގެ އަދަދުގެ ނިސްބަތަށް އެކަނި ބުރަވެފައި އޮންނަ ޕްލޭނަކަށް ނުވަތަ މަށްރޫއަކަށް ނުވުން.

އަންނަނިވި އަމަލުތައް ކުރާމީހާ، އެކަން އެކުރަނީ ވަކި މަގްސަދެއް އޮވެގެންކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ: (1) އަމަލުގެ ރުކުނާއި، ނަތީޖާގެ ރުކުނާ ގުޅޭ ގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ކަނޑައެޅިގެން އޭނާގެ މަގްސަދަކީ އެ އަމަލެއް ކުރުން ކަމުގައިވުން، ނުވަތަ އެ ނަތީޖާ ހާސިލުކުރުން ކަމުގައިވުން؛ (2) ހާލަތުގެ ރުކުނާ ގުޅޭގޮތުންކަމަށް ވާނަމަ، ވަކި ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަން އޭނާއަށް އެނގިގެންވުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތެއް ދެމިއޮތްކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރުން، ނުވަތަ އެ ހާލަތު ދެމިއޮތުމަށް އޭނާ އުންމީދުކުރުން؛ (3) ވަކި ކަމެއް ފުރިހަމަވުމުން ނުވަތަ ވަކި ކަމެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ކުށުގެ އަމަލެއް ހިންގުމުގެ މަގްސަދު އޮތް މީހެއްގެ އެ މަގްސަދުވެސް، މި މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ މަގްސަދުގެ ދާއިރާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިގެންވެއެވެ. އެކަމަކު، އެއީ، އޭނާގެ މައްޗަށް ދައުވާ އުފުލިފައިވާ ކުށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ގާނޫނުން މަނާކުރާ ގެއްލުންދިނުމުގެ، ނުވަތަ އެ ގާނޫނުން މަނާކުރާ އަމަލު ހިންގުމުގެ މަގްސަދެއް ނެތްކަން، ސާބިތުކޮށްނުދެވޭހާ ހިނދަކުއެވެ.

"އަނެކާގެ މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށުގެ އަމަލު ހިންގި މީހާއަށް ވުރެ، އެ މުދާ އެ ވަގުތު އެ މީހެއްގެ އަތުގައި ހުރި މީހާއަށް، އެ މުދަލާ ގުޅޭ ގޮތުން، ވަގުތީ، ނުވަތަ ދާއިމީ، ނުވަތަ ގައިރުގާނޫނީ ނަމަވެސް މަތީ ނުވަތަ ބޮޑު ހައްގެއް އެ ވަގުތު ލިބިފައިވާ މުދަލަށެވެ. ސަރުކާރު، ނުވަތަ ކުންފުނި ފަދަ ގާނޫނީ ށަހްސަކަށްވެސް މުދަލަކާ ގުޅިގެން އެފަދަ ހައްގެއް އޮވެދާނެއެވެ.

"މުދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އުފުލޭ މުދަލާއި ނުއުފުލޭ މުދަލާއި މާއްދީ މުދަލާއި މާއްދީނޫން މުދާ ހިމެނޭ ގޮތުން އެއްވެސް އަގެއް ހުރި ކޮންމެ އެއްޗަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލާއި ހިދުމަތާއި އެކިއެކި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގާއި މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ބާރާއި ކޮންޓްރެކްޓެއްގެ ދަށުން ލިބިދޭ ބާރާއި ހައްގާއި މުއާސަލާތަށް ނުވަތަ ވަސީލަތްތަކަށް ނުވަތަ މައުލޫމާތަށް ނުވަތަ އެކިއެކި ހިދުމަތްތައް ހޯދުމަށް އޮތް ހައްގާއި ހިފާފައިވާ ނުވަތަ އޮޅުކޮށްފައިވާ ޖަނަވާރާއި މުދަލެއްގައި އޮތް ހައްގު އަންގައިދޭ ރަސްމީ ލިޔުންތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޓިކެޓާއި، ގޯތީގެ ލިޔުންތަކާއި، އެކިއެކި މިލްކުވެރިކަމުގެ ލިޔުންތަކާއި، ހުއްދަތައް ހިމެނެއެވެ.

"ލިބިފައިވާ ހުރިހާ ހެއްކެއްގެ ބުރަދަނަށް ބަލައި ސާބިތުކޮށްދިނުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ސާފު އަދި ގަބޫލުކުރެވޭ ހެކީގެ މިންގަނޑަށް ވުރެ ދަށު މިންގަނޑެއްގައިވާ ހެއްކެއް އަދި އެ މިންގަނޑުން ކޮށްދޭ ކަމަކީ ލިބިފައިވާ ހެއްކަށް ބަލާއިރު ސާބިތުކުރަން ބޭނުންވާ ކަންތައް އެއީ ދޮގަކަށް ވުމަށްވުރެ ތެދަކަށްވުން ގާތް ކަމަށް ދައްކައިދިނުމެވެ.

"އަންހެނާގެ އިއްދަ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ: (1) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުވާ އުމުރުގެ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި، އެ އަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، އަދި ވަރިކުރިއިރު އޭނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ނުވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން 3 ހައިޒާއި 3 ތުހުރު ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (2) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާއަކީ ހައިޒުނުވާ ނުވަތަ ހައިޒުވުން ހުއްޓިފައިވާ އަންހެނަކު ކަމުގައިވާނަމަ، އަދި އެއަންހެނާ އޭނާގެ ފިރިމީހާއާއެކު ކާވެނީގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެއް ފަހަރުވެސް ޖިމާއުވެފައިވާނަމަ، ވަރިކުރި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 3 މަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (3) ވަރިކުރެވުނު އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައިކަމަށް ވާނަމަ، އޭނާ ވިހެއުމާ ހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު، ނުވަތަ ހައްޔަރުގައި އިންއިނުން، ނިމުމަކަށް އައުމާހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތު؛ ނުވަތަ (4) އަންހެނަކު ކާވެނި ކޮށްގެން ހުއްޓައި، ނުވަތަ ރަޖުއީ ވަރިއެއްގެ އިއްދައިގައި އިންދައި، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވާ ހާލަތުގައި، އެ އަންހެނާ އިނީ ހައްޔަރުގައި ކަމަށް ނުވާނަމަ، އޭނާގެ ފިރިމީހާ މަރުވި ދުވަހުން ފެށިގެން ހަނދުމަހުގެ 4 މަހާއި 10 ދުވަސް ހަމަވަންދެން ހިނގާ މުއްދަތަށެވެ.

"މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ފުރާނަ އެޅިގެންވާ ހާލު އުފަންވާ އިންސާނާއާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި އާންމުކޮށް ހިއްސާ ނުވިއްކާ ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރާއި ޕާޓްނަރށިޕްތަކާއި އަދި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިނުވާ ޖަމާއަތްތަކަށެވެ.

"ޖިނާއީ ބަންދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދައުލަތުގެ ބަންދެއްގައި، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނޭ ގޮތުން ހުންނަ ހުރުމަށެވެ: (1) ށަރީއަތަށް ހާޒިރުކުރުމުގެ ކުރިން ޖަލުގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ ހައްޔަރުކުރުމަށްފަހު ބަންދުގައި ބެހެއްޓޭ ބެހެއްޓުން؛ (2) ކަނޑައެޅޭ ހުކުމެއްގެ ދަށުން ޖަލުގައި ނުވަތަ މީހުން ބަންދުކުރާ މަރުކަޒެއްގައި ބަންދުކުރެވޭ ބަންދުކުރުން؛ ނުވަތަ (3) ވަކި މީހެއްގެ ބެލެހެއްޓުމުގެ ދަށުން ނުވަތަ ޕެރޯލުގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ދޫކުރުން؛ ނުވަތަ (4) ގޭގައިބަންދުކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން؛ ނުވަތަ (5) ޕްރޮބޭށަނަށް ދޫކޮށްފައި ހުންނަ ހުރުން.

"ވެރިފަރާތް" ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ އެ މުދަލުގެ މައްޗަށް ގާނޫނީ ހައްގު އޮތް ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.

"އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ނުވަތަ "އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.

"އިންތިޒާމުކުރި މީހާ" ނުވަތަ "އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވި މީހާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ކުށްކުރުމުގައި ބައިވެރިވި އެހެން ބައިވެރިން ބަލަހައްޓައި، ކޮންޓްރޯލުކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތް މީހާއަށެވެ.

"ރަސްމީ އިދާރާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނީ ގޮތުން، ނުވަތަ ށަރުއީ ގޮތުން ނުވަތަ އިދާރީ ގޮތުން ނުވަތަ ރަސްމީ އިދާރާއެއްގައި ނުވަތަ ހުވައެއްގެ މަތީގައި ދެވޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ދީފައިވާ މުވައްޒަފެއްގެ ކުރިމަތީގައި، ހިންގޭ މަޖިލިސްތަކަށެވެ. އަދި އޭގެ ތެރޭގައި ރެފްރީންނާއި އެގްޒަމިނަރުންނާއި ކޮމިށަނަރުންނާއި ނޯޓަރީންނާއި އެ މަޖިލިސްތަކާ ގުޅިގެން، މީހަކު ދޭ ހެކިބަސް ނެގުމުގެ ހުއްދަ ލިބިގެންވާ އެހެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.