ގާނޫނީ ރަދީފު
އެއްމެ ފަހުގެ
ހާލަތުގެ ރުކުން
"ހާލަތުގެ ރުކުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށެއް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، އަމަލުގެ ރުކުނަކަށް ނުވާ ގޮތުން ނުވަތަ ނަތީޖާގެ ރުކުނަކަށް ނުވާ ގޮތުން، އެކަމަކު އެ ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނަކާ ބެހޭ ގޮތުން، އެ ކުށެއް މާނަ ކުރުމުގައި ހިމެނިގެންވާ ބަޔަށެވެ.
"ފަނާކުރަނިވި މާއްދާ"
"ފަނާކުރަނިވި މާއްދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގޮވާ ތަކެއްޗަށާއި، އަލިފާންރޯވެދާފަދަ ތަކެއްޗަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ވަކި ވަގުތެއް ޖެހުމުން ގޮވާ ގޮތަށް ހަދާފައި ހުންނަ ތަކެއްޗާއި، ގޮވާނެ ވަކި ގޮތެއް ރޭވިފައި ހުންނަ ތަކެއްޗާއި، ވިހައާއި، ވިހަ ގޭހާއި، މީހުން މަރުވެދާފަދަ ބައެލޮޖިކަލް ނުވަތަ ކެމިކަލް މާއްދާތަކާއި، ރޭޑިއޯއެކްޓިވް މާއްދާތައް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
ފަނާކުރުން
"ފަނާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ (1) ފަސް މީހެއްގެ ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ބަޔެއްގެ ހަށިގަނޑަށް ބޮޑެތި އަނިޔާ ލިބިދިނުން؛ (2) ނުވަތަ މީހުން ދިރިއުޅޭ ފަސް އިމާރާތަށް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ އިމާރާތަށް ބޮޑެތި ގެއްލުން ދިނުން؛ ނުވަތަ (3) މުހިންމު އާންމު ތަނެއްގެ ހިންގުމަށް، އެކަށީގެންވާ ހުރަހެއް ނުވަތަ އުނިކަމެއް ގެނައުން؛ ނުވަތަ (4) 500،000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއަށް ވުރެ ބޮޑު އަދަދެއްގެ ގެއްލުން މުދަލަކަށް ފޯރުކުރުން.
ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ އަނިޔާ
"ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ އަނިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ވޭނާއި، ހަށިގަނޑަށް ޖެހޭ ބައްޔާއި، ހަށިގަނޑުގެ މާއްދީ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ލިބޭ އުނިކަމަކަށެވެ.
މަންފާ (ޖިނާއީ)
"މަންފާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދެވޭ ހަދިޔާއަކަށް ނުވަތަ އަގެއް އަދާކުރުމަކުން، ނުވަތަ ފައިސާގެ އަގެއް އެކުލެވިގެން ވިޔަސް އަދި ނުވިޔަސް، ލިބިދޭ މާއްދީ ނުވަތަ ގައިރު މާއްދީ މަންފާއަކަށެވެ.
އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ
"އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންސާނެއްގެ އެހީތެރިކަމެއްނެތި ބަޑީގެ ހޮޅީގެ ތެރެއަށް ވަޒަންލައިދޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ވަސީލަތަށެވެ.
އޮޓަމެޓިކް ބަޑި
"އޮޓޮމެޓިކް ބަޑި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓްރިގަރަށް ފިތައިލުމުން ޓްރިގަރ އޮބިފައި ހުންނަހާހިނދަކު، އެ ބަޑިން މެދުކެނޑުމެއްނެތި ވަޒަން ޖެހޭ ފަދަ އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ އެކްށަން ހިމެނޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ބަޑިއެވެ.
ބަރީއަކުރުން
"ބަރީއަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އުފުލޭ ދައުވާއެއްގެ ނަތީޖާގެ ގޮތުން ކުށެއް ނެތްކަމުގެ ހުކުމް ނުވަތަ ކުށުން ކުށްވެރި ނުވާކަމުގެ ހުކުމް ނުވަތަ ކުށެއް ސާބިތުކުރުމަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ހެކި ނެތްކަމުގެ ހުކުމެއް އައުމަށެވެ.
ކުށެއްކުރަން އުޅުން
ކުށެއްކުރަން އުޅުން" ކަމަށް ބުނެފައިވަނީ އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި މީހަކު ކުރާ ކުށުގެ އަމަލަށެވެ: (1) ކުށެއް ކުރުމަށްޓަކައި ކުށުގެ ނިޔަތް އޮތުން؛ (2) ކުށުގެ އަމަލު ފުރިހަމަކުރުމަށްޓަކައި އެކަށީގެންވާ ފިޔަވަޅެއް އަޅައިފިކަން ރަމްޒުކޮށްދޭފަދަ އަމަލެއް ގަސްދުގައި ކުރުން؛ އަދި އެ އަމަލު ކުރީ ކުށްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ހާލަތު ދެމިއޮތްކަމުގައި ގަބޫލުކޮށްގެން ކަމުގައިވުން."
ބައިވެރިން (ކުށުގެ)
"ބައިވެރިން" ކަމަށް ބުނެފައި ވަނީ ކުށްކުރުމުގެ ނިޔަތް އޮވެގެން، ކުށެއް ކުރުމުގައި އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، އެހެން މީހަކު އެ ކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށެވެ: (1) ކުށުގެ އަމަލު ހިންގުން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ އެ ކުށް ކުރުމަށް ހިތްވަރުދިނުމަށްޓަކައި، އެނގިހުރެ، އެހެން މީހަކަށް އެހީތެރިވެދިނުން؛ ނުވަތަ (2) އޭނާގެ އަމަލަކީ ކުށެއް ކުރި މީހާއާ ބައިވެރިވުމުގެ އަމަލެއް ކަމުގައި، ގާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންކޮށްފައިވުން.
އާންމު ދިފާއު
"އާންމު ދިފާއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ގާނޫނުލްއުގޫބާތް) ގެ 40 ވަނަ ބާބާއި، 50 ވަނަ ބާބާއި، 60 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ދިފާއަކަށެވެ.
ދައުލަތް
"ދައުލަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތިން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ބާރުތައް ހިންގާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ
"ދިވެހިރާއްޖެ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހިސަރުކާރުގެ ބާރު ހިނގާ ބިމާއި، ކަނޑާއި، އެ ބިމާއި ކަނޑުގެ މައްޗަށްވާ ވައިގެ ސަރަހައްދާއި އަދި ބައިނަލްއަގްވާމީ މުއާހަދާތަކުގައާއި، ގާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދާއި، ސަރަހައްދީ ކަނޑާއި، މީހުން އުޅޭ ރަށްރަށާއި މީހުން ނޫޅޭ ރަށްރަށެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަން
"ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓޫރިސްޓް ރިޒޯޓް، ޓޫރިސްޓް ހޮޓާ، ޓޫރިސްޓް ގެސްޓްހައުސް، ޓްރެއިނިންގ ރިޒޯޓް، ޓްރާންސިޓް ހޮޓާ، ސިޓީ ހޮޓާ، އަދި ޔޮޓް ބަނދަރު ފަދަ ތަންތަން ހަދައި ތަރައްގީކޮށް ހިންގުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަންނަ ފަތުރުވެރިންނަށް ހާއްސަކުރެވިގެން ދެވޭ ފީނުމާއި، ވޯޓަރ ސްޕޯޓްސް އަދި ފަތުރުވެރިން ދަތުރުދިއުމުގެ ހިދުމަތް ދިނުން ފަދަ ކަންކަމަށެވެ.
އެކުއިޒިށަން ފީ
"އެކުއިޒިށަން ފީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަމަށް ދޫކުރެވޭ ރަށް ނުވަތަ ބިން ނުވަތަ ފަޅުގައި ހިންގުމަށް ހުށަހަޅާ މަޝްރޫއަށް ބިނާކޮށް، އެއިރެއްގެ މާކެޓް އަގަށް ބަލައި، ރަށް ނުވަތަ ބިން ނުވަތަ ފަޅާ ގުޅޭ ލީސްހޯލްޑް ހައްގުތައް ލިބިގަތުމަށްޓަކައި ދައުލަތަށް ދެއްކުމަށް މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޒަރީގެ މަޝްވަރާއާއެކު ޓޫރިޒަމާބެހޭ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފީ އަށެވެ.
ހާލަތުގެ ރުކުން
"ހާލަތުގެ ރުކުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކުށެއް މާނަކުރެވިގެންވާއިރު، އަމަލުގެ ރުކުނަކަށް ނުވާ ގޮތުން ނުވަތަ ނަތީޖާގެ ރުކުނަކަށް ނުވާ ގޮތުން، އެކަމަކު އެ ކުށުގެ މަގްސަދުގެ ރުކުނަކާ ބެހޭ ގޮތުން، އެ ކުށެއް މާނަ ކުރުމުގައި ހިމެނިގެންވާ ބަޔަށެވެ.
"ފަނާކުރަނިވި މާއްދާ"
"ފަނާކުރަނިވި މާއްދާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގޮވާ ތަކެއްޗަށާއި، އަލިފާންރޯވެދާފަދަ ތަކެއްޗަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ވަކި ވަގުތެއް ޖެހުމުން ގޮވާ ގޮތަށް ހަދާފައި ހުންނަ ތަކެއްޗާއި، ގޮވާނެ ވަކި ގޮތެއް ރޭވިފައި ހުންނަ ތަކެއްޗާއި، ވިހައާއި، ވިހަ ގޭހާއި، މީހުން މަރުވެދާފަދަ ބައެލޮޖިކަލް ނުވަތަ ކެމިކަލް މާއްދާތަކާއި، ރޭޑިއޯއެކްޓިވް މާއްދާތައް ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ.
ފަނާކުރުން
"ފަނާކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ (1) ފަސް މީހެއްގެ ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ބަޔެއްގެ ހަށިގަނޑަށް ބޮޑެތި އަނިޔާ ލިބިދިނުން؛ (2) ނުވަތަ މީހުން ދިރިއުޅޭ ފަސް އިމާރާތަށް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ އިމާރާތަށް ބޮޑެތި ގެއްލުން ދިނުން؛ ނުވަތަ (3) މުހިންމު އާންމު ތަނެއްގެ ހިންގުމަށް، އެކަށީގެންވާ ހުރަހެއް ނުވަތަ އުނިކަމެއް ގެނައުން؛ ނުވަތަ (4) 500،000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއަށް ވުރެ ބޮޑު އަދަދެއްގެ ގެއްލުން މުދަލަކަށް ފޯރުކުރުން.
ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ އަނިޔާ
"ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ އަނިޔާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ވޭނާއި، ހަށިގަނޑަށް ޖެހޭ ބައްޔާއި، ހަށިގަނޑުގެ މާއްދީ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ލިބޭ އުނިކަމަކަށެވެ.
މަންފާ (ޖިނާއީ)
"މަންފާ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދެވޭ ހަދިޔާއަކަށް ނުވަތަ އަގެއް އަދާކުރުމަކުން، ނުވަތަ ފައިސާގެ އަގެއް އެކުލެވިގެން ވިޔަސް އަދި ނުވިޔަސް، ލިބިދޭ މާއްދީ ނުވަތަ ގައިރު މާއްދީ މަންފާއަކަށެވެ.
އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ
"އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިންސާނެއްގެ އެހީތެރިކަމެއްނެތި ބަޑީގެ ހޮޅީގެ ތެރެއަށް ވަޒަންލައިދޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ވަސީލަތަށެވެ.
އޮޓަމެޓިކް ބަޑި
"އޮޓޮމެޓިކް ބަޑި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓްރިގަރަށް ފިތައިލުމުން ޓްރިގަރ އޮބިފައި ހުންނަހާހިނދަކު، އެ ބަޑިން މެދުކެނޑުމެއްނެތި ވަޒަން ޖެހޭ ފަދަ އޮޓޮމެޓިކް ލޯޑިންގ އެކްށަން ހިމެނޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ބަޑިއެވެ.
ބަރީއަކުރުން
"ބަރީއަކުރުން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ އުފުލޭ ދައުވާއެއްގެ ނަތީޖާގެ ގޮތުން ކުށެއް ނެތްކަމުގެ ހުކުމް ނުވަތަ ކުށުން ކުށްވެރި ނުވާކަމުގެ ހުކުމް ނުވަތަ ކުށެއް ސާބިތުކުރުމަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ހެކި ނެތްކަމުގެ ހުކުމެއް އައުމަށެވެ.
ކުށެއްކުރަން އުޅުން
ކުށެއްކުރަން އުޅުން" ކަމަށް ބުނެފައިވަނީ އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި މީހަކު ކުރާ ކުށުގެ އަމަލަށެވެ: (1) ކުށެއް ކުރުމަށްޓަކައި ކުށުގެ ނިޔަތް އޮތުން؛ (2) ކުށުގެ އަމަލު ފުރިހަމަކުރުމަށްޓަކައި އެކަށީގެންވާ ފިޔަވަޅެއް އަޅައިފިކަން ރަމްޒުކޮށްދޭފަދަ އަމަލެއް ގަސްދުގައި ކުރުން؛ އަދި އެ އަމަލު ކުރީ ކުށްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ހާލަތު ދެމިއޮތްކަމުގައި ގަބޫލުކޮށްގެން ކަމުގައިވުން."
ބައިވެރިން (ކުށުގެ)
"ބައިވެރިން" ކަމަށް ބުނެފައި ވަނީ ކުށްކުރުމުގެ ނިޔަތް އޮވެގެން، ކުށެއް ކުރުމުގައި އަންނަނިވި ހާލަތްތަކުގައި، އެހެން މީހަކު އެ ކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށެވެ: (1) ކުށުގެ އަމަލު ހިންގުން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ އެ ކުށް ކުރުމަށް ހިތްވަރުދިނުމަށްޓަކައި، އެނގިހުރެ، އެހެން މީހަކަށް އެހީތެރިވެދިނުން؛ ނުވަތަ (2) އޭނާގެ އަމަލަކީ ކުށެއް ކުރި މީހާއާ ބައިވެރިވުމުގެ އަމަލެއް ކަމުގައި، ގާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންކޮށްފައިވުން.
އާންމު ދިފާއު
"އާންމު ދިފާއު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ގާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ގާނޫނުލްއުގޫބާތް) ގެ 40 ވަނަ ބާބާއި، 50 ވަނަ ބާބާއި، 60 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ދިފާއަކަށެވެ.
ދައުލަތް
"ދައުލަތް" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތިން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ބާރުތައް ހިންގާ ފަރާތްތަކަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ
"ދިވެހިރާއްޖެ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ދިވެހިސަރުކާރުގެ ބާރު ހިނގާ ބިމާއި، ކަނޑާއި، އެ ބިމާއި ކަނޑުގެ މައްޗަށްވާ ވައިގެ ސަރަހައްދާއި އަދި ބައިނަލްއަގްވާމީ މުއާހަދާތަކުގައާއި، ގާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދާއި، ސަރަހައްދީ ކަނޑާއި، މީހުން އުޅޭ ރަށްރަށާއި މީހުން ނޫޅޭ ރަށްރަށެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަން
"ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަން" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ޓޫރިސްޓް ރިޒޯޓް، ޓޫރިސްޓް ހޮޓާ، ޓޫރިސްޓް ގެސްޓްހައުސް، ޓްރެއިނިންގ ރިޒޯޓް، ޓްރާންސިޓް ހޮޓާ، ސިޓީ ހޮޓާ، އަދި ޔޮޓް ބަނދަރު ފަދަ ތަންތަން ހަދައި ތަރައްގީކޮށް ހިންގުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަންނަ ފަތުރުވެރިންނަށް ހާއްސަކުރެވިގެން ދެވޭ ފީނުމާއި، ވޯޓަރ ސްޕޯޓްސް އަދި ފަތުރުވެރިން ދަތުރުދިއުމުގެ ހިދުމަތް ދިނުން ފަދަ ކަންކަމަށެވެ.
އެކުއިޒިށަން ފީ
"އެކުއިޒިށަން ފީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަމަށް ދޫކުރެވޭ ރަށް ނުވަތަ ބިން ނުވަތަ ފަޅުގައި ހިންގުމަށް ހުށަހަޅާ މަޝްރޫއަށް ބިނާކޮށް، އެއިރެއްގެ މާކެޓް އަގަށް ބަލައި، ރަށް ނުވަތަ ބިން ނުވަތަ ފަޅާ ގުޅޭ ލީސްހޯލްޑް ހައްގުތައް ލިބިގަތުމަށްޓަކައި ދައުލަތަށް ދެއްކުމަށް މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޒަރީގެ މަޝްވަރާއާއެކު ޓޫރިޒަމާބެހޭ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފީ އަށެވެ.