ގާނޫނީ ރަދީފު
"ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ހިދުމަތެއް ދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރއާއ،ި އާލާތްތަކާއ،ި އަދިވެސް މިނޫނަސް ހިދުމަތް ދިނުމަށް ބޭނުންވާނެ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނިޔަމިކަމުގެ ސަނަދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މިނިސްޓްރީން ހުއްދަ ދީފައިވާ އިންސްޓިޓިއުޓަކުން ހަދައިފައިވާ ކޯސްޓަލް ނެވިގޭށަން (ނިޔަމިކަމުގެ ކޯސް) ނުވަތަ އެ ފެންވަރުގެ އެހެން ކޯހެއް ފުރިހަމަކޮށް ސެޓުފިކެޓު ލިބިފައިވާ ކޮމްޕީޓެންޓް ފަރާތްތަކަށް އެ ސެޓުފިކެޓުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މިނިސްޓްރީން ހަދާ، ފޮޓޯޖެހި ލިޔުމަށެވެ.
''ނިޔާވި ފަރާތުގެ އާއިލާ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކުއްޖާ ކުރި ކުށުގެ ސަބަބުން ނިޔާވި ފަރާތުގެ މަންމަ، ބައްޕަ، މާމަ، ކާފަ، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ މީހުންނަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ޖެހިގެން މަރުވާ މީހަކު" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، އެ މީހަކު މަރުވާއިރު، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބައްޔެއް ޖެހިފައިވާކަން ތަހުލީލުތަކުން ސާބިތުވެފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމާތްތައް ހުރި ފަރާތެއް ކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކު ކަނޑައަޅައިފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމަތްތައް ނުފެނުނު ނަމަވެސް، ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކުރާއިރު، އެ ފަދަ ބައްޔެއް ޖެހިފައި ހުރެދާނެކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކަށް ނުވަތަ އެޖެންސީއަށް ގަބޫލުކުރެވޭ މީހުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއްކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީ ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތަކާ ގުޅޭ ކޮމިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތައް ކަނޑައެޅުމުގެ ބޭނުމަށް އެކުލަވައިލާ ކޮމިޓީއަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ" (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ. ކާގޯ) ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދުން އުފުލާ މު ދަލުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލެއްގެ ސަބަބުން އުޅަނދާއި އުޅަނދުން އުފުލާ މުދަލަށާއި މީހުން ނަށް ނުރައްކައުވެދާނެ ގޮތަށް ނުރައްކައުތެރި މުދަލުގެ ގޮތުގައި ލިސްޓުކޮށްފައިވާ މުދަލުގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ކޮރޯސިވް، ކޮމްބަސްޓަބަލް، ރޭޑިއޯ އެކްޓިވް، ޕޮއިޒަނަސް ނުވަތަ ޕޮލޫޓިންގ ތަކެތި ހިމެނޭ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ތެރެއިން މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުގައި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ނުރައްކައުތެރި މުދަލެއްނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ ބާވަތުގެ އެއްވެސް އެއްޗެއް އުފުލާނަމަ، އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ނުރައްކައުތެރި މުދާ ބަހައްޓާ ތަންތަނާއި އެ މުދާ ގެންގުޅޭނެގޮތް ފަޅުވެރިންނަށް ބުނެދީފައިވުމާއެކު،އެ މުދާ އިންޓަރނޭށަނަލް މެރިޓައިމް ޑޭންޖަރަސް ގްޑުސް (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ) ކޯޑުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ލޭބަލްކޮށްފައި ހުރުމާއެކު، އުޅަނދުފަހަރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކަށް އެ ލޭބަލްތައް ފެންނާނޭ ގޮތަށް އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ބަހައްޓައިފައި ހުރިކަން ޔަގީން ކުރުމާއެކު، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ މުއްދަތު ހަމަނުވާ ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ހިދުމަތެއް ދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރއާއ،ި އާލާތްތަކާއ،ި އަދިވެސް މިނޫނަސް ހިދުމަތް ދިނުމަށް ބޭނުންވާނެ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނިޔަމިކަމުގެ ސަނަދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މިނިސްޓްރީން ހުއްދަ ދީފައިވާ އިންސްޓިޓިއުޓަކުން ހަދައިފައިވާ ކޯސްޓަލް ނެވިގޭށަން (ނިޔަމިކަމުގެ ކޯސް) ނުވަތަ އެ ފެންވަރުގެ އެހެން ކޯހެއް ފުރިހަމަކޮށް ސެޓުފިކެޓު ލިބިފައިވާ ކޮމްޕީޓެންޓް ފަރާތްތަކަށް އެ ސެޓުފިކެޓުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މިނިސްޓްރީން ހަދާ، ފޮޓޯޖެހި ލިޔުމަށެވެ.
''ނިޔާވި ފަރާތުގެ އާއިލާ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކުއްޖާ ކުރި ކުށުގެ ސަބަބުން ނިޔާވި ފަރާތުގެ މަންމަ، ބައްޕަ، މާމަ، ކާފަ، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ މީހުންނަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ޖެހިގެން މަރުވާ މީހަކު" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، އެ މީހަކު މަރުވާއިރު، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބައްޔެއް ޖެހިފައިވާކަން ތަހުލީލުތަކުން ސާބިތުވެފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމާތްތައް ހުރި ފަރާތެއް ކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކު ކަނޑައަޅައިފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމަތްތައް ނުފެނުނު ނަމަވެސް، ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކުރާއިރު، އެ ފަދަ ބައްޔެއް ޖެހިފައި ހުރެދާނެކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކަށް ނުވަތަ އެޖެންސީއަށް ގަބޫލުކުރެވޭ މީހުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއްކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީ ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތަކާ ގުޅޭ ކޮމިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތައް ކަނޑައެޅުމުގެ ބޭނުމަށް އެކުލަވައިލާ ކޮމިޓީއަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ" (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ. ކާގޯ) ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދުން އުފުލާ މު ދަލުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލެއްގެ ސަބަބުން އުޅަނދާއި އުޅަނދުން އުފުލާ މުދަލަށާއި މީހުން ނަށް ނުރައްކައުވެދާނެ ގޮތަށް ނުރައްކައުތެރި މުދަލުގެ ގޮތުގައި ލިސްޓުކޮށްފައިވާ މުދަލުގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ކޮރޯސިވް، ކޮމްބަސްޓަބަލް، ރޭޑިއޯ އެކްޓިވް، ޕޮއިޒަނަސް ނުވަތަ ޕޮލޫޓިންގ ތަކެތި ހިމެނޭ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ތެރެއިން މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުގައި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ނުރައްކައުތެރި މުދަލެއްނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ ބާވަތުގެ އެއްވެސް އެއްޗެއް އުފުލާނަމަ، އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ނުރައްކައުތެރި މުދާ ބަހައްޓާ ތަންތަނާއި އެ މުދާ ގެންގުޅޭނެގޮތް ފަޅުވެރިންނަށް ބުނެދީފައިވުމާއެކު،އެ މުދާ އިންޓަރނޭށަނަލް މެރިޓައިމް ޑޭންޖަރަސް ގްޑުސް (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ) ކޯޑުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ލޭބަލްކޮށްފައި ހުރުމާއެކު، އުޅަނދުފަހަރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކަށް އެ ލޭބަލްތައް ފެންނާނޭ ގޮތަށް އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ބަހައްޓައިފައި ހުރިކަން ޔަގީން ކުރުމާއެކު، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ މުއްދަތު ހަމަނުވާ ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.
"ނިޒާމު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނ،ީ ހިދުމަތެއް ދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރއާއ،ި އާލާތްތަކާއ،ި އަދިވެސް މިނޫނަސް ހިދުމަތް ދިނުމަށް ބޭނުންވާނެ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނިޔަމިކަމުގެ ސަނަދު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، މިނިސްޓްރީން ހުއްދަ ދީފައިވާ އިންސްޓިޓިއުޓަކުން ހަދައިފައިވާ ކޯސްޓަލް ނެވިގޭށަން (ނިޔަމިކަމުގެ ކޯސް) ނުވަތަ އެ ފެންވަރުގެ އެހެން ކޯހެއް ފުރިހަމަކޮށް ސެޓުފިކެޓު ލިބިފައިވާ ކޮމްޕީޓެންޓް ފަރާތްތަކަށް އެ ސެޓުފިކެޓުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މިނިސްޓްރީން ހަދާ، ފޮޓޯޖެހި ލިޔުމަށެވެ.
''ނިޔާވި ފަރާތުގެ އާއިލާ" ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީ، ކުއްޖާ ކުރި ކުށުގެ ސަބަބުން ނިޔާވި ފަރާތުގެ މަންމަ، ބައްޕަ، މާމަ، ކާފަ، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ނުވަތަ އެއްބަނޑު ނުވަތަ އެއްބަފާ މީހުންނަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ޖެހިގެން މަރުވާ މީހަކު" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، އެ މީހަކު މަރުވާއިރު، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބައްޔެއް ޖެހިފައިވާކަން ތަހުލީލުތަކުން ސާބިތުވެފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމާތްތައް ހުރި ފަރާތެއް ކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކު ކަނޑައަޅައިފައިވާ މީހުންނާއި، އެ ފަދަ ބައްޔެއްގެ އަލާމަތްތައް ނުފެނުނު ނަމަވެސް، ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކުރާއިރު، އެ ފަދަ ބައްޔެއް ޖެހިފައި ހުރެދާނެކަމަށް ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިއަކަށް ނުވަތަ އެޖެންސީއަށް ގަބޫލުކުރެވޭ މީހުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއްކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި ބަލި" ކަމަށް ބުނެފައި އެ ވަނީ، ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ނުރައްކައުތެރި ބައްޔެއް ކަމަށް ހެލްތް ޕްރޮޓެކްށަން އެޖެންސީ ކަނޑައަޅައިފައިވާ ބަލިތަކެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތަކާ ގުޅޭ ކޮމިޓީ" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އިމާރާތްކުރުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ނުރައްކައުތެރި އިމާރާތްތައް ކަނޑައެޅުމުގެ ބޭނުމަށް އެކުލަވައިލާ ކޮމިޓީއަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ" (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ. ކާގޯ) ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، އުޅަނދުން އުފުލާ މު ދަލުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުދަލެއްގެ ސަބަބުން އުޅަނދާއި އުޅަނދުން އުފުލާ މުދަލަށާއި މީހުން ނަށް ނުރައްކައުވެދާނެ ގޮތަށް ނުރައްކައުތެރި މުދަލުގެ ގޮތުގައި ލިސްޓުކޮށްފައިވާ މުދަލުގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ކޮރޯސިވް، ކޮމްބަސްޓަބަލް، ރޭޑިއޯ އެކްޓިވް، ޕޮއިޒަނަސް ނުވަތަ ޕޮލޫޓިންގ ތަކެތި ހިމެނޭ ތަކެއްޗަށެވެ.
"ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓު" ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ތެރެއިން މުދާ އުފުލާ އުޅަނދުފަހަރުގައި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ނުރައްކައުތެރި މުދަލެއްނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ ބާވަތުގެ އެއްވެސް އެއްޗެއް އުފުލާނަމަ، އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ނުރައްކައުތެރި މުދާ ބަހައްޓާ ތަންތަނާއި އެ މުދާ ގެންގުޅޭނެގޮތް ފަޅުވެރިންނަށް ބުނެދީފައިވުމާއެކު،އެ މުދާ އިންޓަރނޭށަނަލް މެރިޓައިމް ޑޭންޖަރަސް ގްޑުސް (އައި.އެމް.ޑީ.ޖީ) ކޯޑުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ލޭބަލްކޮށްފައި ހުރުމާއެކު، އުޅަނދުފަހަރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކަށް އެ ލޭބަލްތައް ފެންނާނޭ ގޮތަށް އެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ބަހައްޓައިފައި ހުރިކަން ޔަގީން ކުރުމާއެކު، އެ އުޅަނދަށް ދޫކޮށްފައިވާ މުއްދަތު ހަމަނުވާ ނުރައްކައުތެރި މުދާ ނުވަތަ ފަސޭހައިން އަލިފާން ހިފާ މުދާ އުފުލުމުގެ ސެޓުފިކެޓަށެވެ.